Koivisto_luokkineen_1951-52_(34581092591)
Μια βόλτα στο διαδίκτυο αν κάνεις θα δεις να επικρατεί ένα “παράπονο” που αφορά το πρόβλημα της εκπαίδευσης; “Εμείς πότε θα γίνουμε Φινλανδία;” αναρωτιούνται αρθρογράφοι, πολιτικοί, γονείς. Η πρωτιά της Φινλανδίας στον διαγωνισμό PISA (Programme for International Student Assessment), πολύ συχνά χρησιμοποιείται σε πολιτικά και άλλα επίπεδα για να ενισχυθεί η ρητορική κατά του ελληνικού σχολείου, μια ρητορική που καταλήγει πάντα στον ισχυρισμό πως για την αρνητική θέση της χώρας στον διαγωνισμό αυτό, φταίνε οι εκπαιδευτικοί που αντιστέκονται στην αξιολόγηση, την “μοναδική” ελπίδα αναβάθμισης του σχολείου.
Αν και οι Φινλανδοί δεν δείχνουν να τους ενδιαφέρει και τόσο ποια κατάταξη έχουν στον PISA, αναγνωρίζουν πως η συγκεκριμένη πρωτιά είναι ένα μικρό μέρος μιας μεγάλης επιτυχίας που δεν έτυχε, αλλά πέτυχε, μέσα από μια πολυετή διαδικασία η οποία δεν αφορά μόνο στην επίδοση των μαθητών στα μαθηματικά και στην κατανόηση κειμένου, τις θεματικές δηλαδή που εξετάζει ο PISA.
Επειδή πολλά γράφονται, τα περισσότερα ερμηνείες με απώτερους πολιτικούς στόχους, αισθάνθηκα την ανάγκη να συγκεντρώσω σε ένα άρθρο, μερικούς από τους λόγους της επιτυχίας αυτής. Το παρακάτω κείμενο είναι μια απόπειρα να παρουσιάσω τους βασικούς άξονες λειτουργίας του Φινλανδικού σχολείου συγκριτικά με το Ελληνικό, παραθέτοντας κάποιες πηγές από ανθρώπους που πήγαν, είδαν και κατέγραψαν το φαινόμενο, καθώς επίσης και πληροφορίες από κάποιες έρευνες. Πρόθεσή μου είναι ο μέσος αναγνώστης να κατανοήσει πως όλοι εκείνοι που προτείνουν επιθεωρητικού χαρακτήρα “λύσεις” στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρονται για την αναβάθμιση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος αλλά για την ενίσχυση της ρητορικής που εκπροσωπούν. Στην Ελλάδα είναι γνωστό. Όταν δεν έχεις κάποια πρόταση, τάζεις είτε διορισμούς δημοσίων υπαλλήλων, είτε τις απολύσεις τους.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν.
ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ
Φινλανδία:
- Όπως διαβάζουμε στο Παρατηρητήριο της Α.Ε.Ε. (Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Έργου): “Στο φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν υπάρχει άμεση επιθεώρηση των σχολικών μονάδων. Τούτο σημαίνει ότι η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου σχολικής μονάδας δεν αποτελεί άμεσο αντικείμενο εξωτερικής αξιολόγησης”. Οι Φινλανδοί είναι αρνητικοί στην ιδέα της Αξιολόγησης όπως αυτή προωθείται στην Ελλάδα, δηλαδή του ελέγχου εκείνου που σαν στόχο έχει να “τσακώσει” τον κακό υπάλληλο. Δεν είναι τυχαία αυτή η στάση αφού είναι πολύ σημαντικό για αυτούς να μην βλάψουν το κύρος του εκπαιδευτικού και τον δημοκρατικό χαρακτήρα των σχολείων τους. Στην Φινλανδία δεν αμφισβητούν την ακαδημαϊκή εκπαίδευση που έχει λάβει ο εκπαιδευτικός, διορίζουν μόνο τους άριστους απόφοιτους και είναι από τα πιο καλοπληρωμένα επαγγέλματα με το ίδιο κοινωνικό στάτους που έχουν οι γιατροί.
Αυτό που εμείς ονομάζουμε αξιολόγηση, για τους Φινλανδούς είναι η συνεχής αμφίδρομη ανατροφοδότηση, τόσο των εκπαιδευτικών όσο και της κεντρικής υπηρεσίας, με πληροφορίες και στοιχεία που σαν στόχο έχουν την ποιοτική βελτίωση του θεσμού. Όπως γίνεται και στην Ελλάδα, τα στοιχεία συλλέγονται κυρίως σε εθνικό επίπεδο και ο στόχος της επεξεργασίας όλων αυτών των δεδομένων είναι αρχικά να εξελιχθεί θεσμικά και σε κεντρικό επίπεδο η ποιότητα της εκπαίδευσης. Στο πεδίο της αυτοαξιολόγησης αφήνουν ελεύθερα τα σχολεία να αναπτύξουν μόνα τους τρόπους αυτοαξιολόγησης που τους εξυπηρετούν. Η αυτοαξιολόγηση δεν έχει να κάνει στο αν κατανοεί τα μαθηματικά ή την ορθογραφία ο κάθε μαθητής και αν τα δίδαξε αποτελεσματικά ο εκάστοτε εκπαιδευτικός. Έχει να κάνει με γενικά θέματα λειτουργίας του σχολείου, όπως για παράδειγμα, την ασφάλεια και την ευημερία των μαθητών, το παιδαγωγικό κλίμα του σχολείου, την αλληλεπίδραση μαθητών- εκπαιδευτικών, την υγεία των μαθητών, την διαχείριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κ.α..
Επίσης αντί για αξιολόγηση, ενθαρρύνουν τη στενή επικοινωνία με τους διευθυντές, την αλληλεπίδραση μεταξύ των συναδέρφων και την συνεχή αναθεώρηση των εκπαιδευτικών στόχων. Ομοίως και με τους γονείς, βρίσκονται σε σύνδεση και σε επικοινωνία όταν αυτό χρειάζεται και οι προσωπικές πληροφορίες που λαμβάνουν από αυτούς τους καθοδηγούν ώστε να αλλάζουν μεθόδους και πρακτικές εάν κριθεί απαραίτητο για την βελτίωση της προόδου του παιδιού. Όλα αυτά μέσα σε μια σχολική αυτονομία που ορίζεται από τον σύλλογο διδασκόντων και την διεύθυνση και όχι από κάποια άλλη εξωτερική διοικητική πηγή που θα έχει το ρόλο του “΄Μπαμπούλα” ή του Coach. Πριν όμως από αυτήν την “αξιολόγηση” έχουν προβεί σε μια σειρά από ριζοσπαστικές αναθεωρήσεις όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Με δυο λέξεις μπορούμε να ισχυριστούμε πως οι Φινλανδοί βρίσκονται σε μια συνεχή αναθεώρηση και διαπραγμάτευση του εκπαιδευτικού πλαισίου.
Ναι. Έχουν αξιολόγηση.
Του συστήματος. Όχι των ανθρώπων.
Ελλάδα
-Στην Ελλάδα δίνουμε μάχη για να αποδείξουμε το αυτονόητο και αυτό που ορίζει η κοινή λογική, πως δηλαδή η αξιολόγηση πρέπει να γίνει πρώτα στην δομή και στους θεσμούς και να αναθεωρηθεί η οικονομική ενίσχυση της εκπαίδευσης. Θεσμοί που πλαισιώνουν και σχετίζονται με το σχολείο είναι οι Παιδαγωγικές σχολές, οι φορείς επιμόρφωσης, η διοίκηση, η πολιτική ηγεσία, οι συνδικαλιστικοί φορείς, κ.α. Στην Ελλάδα ήδη, η κεντρική υπηρεσία (Υπουργείο Παιδείας, Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολίτικης, Περιφέρεια, Διευθύνσεις Α/μιας και Βαθμιαίας) λαμβάνουν μια πολύ σημαντική ανατροφοδότηση σε δεδομένα, κατευθείαν από τις σχολικές μονάδες, μέσα από το my school, αλλά και από αλλού (πχ ανατροφοδότηση από Συντονιστές εκπαιδευτικού έργου, τους υπεύθυνους προγραμμάτων, κ.α.) που ωστόσο ελάχιστα λαμβάνονται υπόψιν και καμία ουσιαστική ποιοτική επεξεργασία δεν γίνεται.
Στην Ελλάδα σε αντίθεση με την Φινλανδία, δεν αλλάζει ποτέ κάτι, η ίδια ύλη επιβάλλεται σε όλους τους μαθητές και ελάχιστος χώρος δίνεται για εξατομικευμένη διδασκαλία.
Για παράδειγμα, πληροφορίες για την μαθητική διαρροή έχουν και πάντα είχαν στην κεντρική υπηρεσία. Δεν θυμάμαι σε αυτά τα 20 χρόνια υπηρεσίας, εκτός λίγων εξαιρέσεων, κάποια ειδική μέριμνα για τα παιδιά που αποκλείονται από την εκπαίδευση.
Για παράδειγμα, ποια μέριμνα έχει οργανωθεί για τα παιδιά των τσιγγάνων; Θα δούμε παρακάτω η Φινλανδία ποια μέριμνα έχει οργανώσει για τις δικές της νομαδικές κοινότητες.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΊ
Φινλανδία
-Πολύ περιορισμένη εισαγωγή σε παιδαγωγικές σχολές με τόσο υψηλές βάσεις όσο και στην ιατρική. Η εισαγωγή των φοιτητών σε παιδαγωγικές σχολές ορίζεται από τα κενά και τις ανάγκες που προκύπτουν κάθε χρόνο.
-Στα σχολεία της Φινλανδίας, υπάρχει σταθερό εκπαιδευτικό προσωπικό σε κάθε σχολική μονάδα. Δεν αλλάζει κάθε χρόνο ο δάσκαλος ή η ειδικότητα. Δεν στηρίζεται η λειτουργία του σχολείου στους αναπληρωτές ή ωρομίσθιους.
-Για επιπλέον απασχόληση όπως ο Υπεύθυνος τμήματος, ή για συμμετοχή σε Συντονιστική ομάδα κάποιου ευρωπαϊκού project ο εκπαιδευτικός λαμβάνει επιπλέον επίδομα.
- Ως κλάδος έχει εύκολη και γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση.
-Στην Φινλανδική κοινωνία εμπιστεύονται απολύτως την κατάρτιση των εκπαιδευτικών που έλαβαν από τα Φινλανδικά πανεπιστήμια γιαυτό και δεν υπάρχουν Σχολικοί σύμβουλοι/Συντονιστές.
-Οι διορισμοί γίνονται ΜΌΝΟ από αποφοίτους Φινλανδικών πανεπιστημίων. Όχι από κολέγια. Όχι από σχολές εξωτερικού.
-Έχουν όλοι μεταπτυχιακό και είναι υποχρεωτικό να κατέχουν 2 ειδικότητες. Πχ Μαθηματικός και μουσικός
Ελλάδα
- Αθρόα και χωρίς έλεγχο εισαγωγή φοιτητών σε καθηγητικές-παιδαγωγικές σχολές.
-Δικαίωμα διδασκαλίας και διορισμού και σε φοιτητές που έχουν σπουδάσει σε πανεπιστήμια εξωτερικού.
-Τελευταία συζητείται και το δικαίωμα διδασκαλίας και σε απόφοιτους ιδιωτικών κολεγίων.
- Όλα τα σχολεία της Ελλάδας λειτουργούν με αναπληρωτές και ωρομίσθιους που καλύπτουν πάγιες ανάγκες και λειτουργικά κενά. Αλλάζουν κάθε χρόνο και πολύ συχνά διορίζονται μέσα στη μέση της χρονιάς λόγω της αργής γραφειοκρατικής διαδικασίας. Ειδικά οι εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων, παρουσιάζονται για λίγους μήνες μέσα στην σχολική χρονιά και είναι διαφορετικοί κάθε χρόνο. Κάποιες φορές δεν διορίζονται ποτέ και μένουν τα σχολεία χωρίς ειδικότητες. Οι αναπληρωτές είναι εκπαιδευτικοί ενός “κατώτερου Θεού” αφού δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπολοίπους. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε επιμορφώσεις, σε προγράμματα και σε ταξίδια Erasmus, ακόμα και αν εξαιτίας της δικής τους δουλειάς το σχολείο πήρε τη διάκριση και τελικά κάποιος μόνιμος θα τους αντικαταστήσει και θα καρπωθεί τον κόπο και την καινοτομία τους.
-Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί δεν παίρνουν κάποιο επίδομα εξωδιδακτικής απασχόλησης. Έχει καταργηθεί στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
-Στην Ελλάδα είναι ντροπή να είσαι εκπαιδευτικός και βρίσκεσαι συνεχώς απολογούμενος ότι δεν είσαι “Τεμπέλης” ούτε “Δολοφόνος” παιδιών
-Σε ορισμένες ειδικότητες, για διορισμό ή έστω απασχόληση ως ωρομίσθιος, υπάρχει αναμονή δεκαετιών. Αν είσαι τυχερός μπορεί να εργασθείς ως αναπληρωτής ή ωρομίσθιος και για πολλά χρονιά , ίσως και για πάντα θα βρίσκεσαι με μια βαλίτσα στο χέρι σε δυσπρόσιτα μέρη, με βασικό μισθό των 780 ευρώ, και θα αναγκάζεσαι να κοιμάσαι στις παραλίες ή στο αυτοκίνητο σου επειδή δεν θα μπορείς να νοικιάσεις διαμέρισμα.
-Στην Ελλάδα υπάρχουν και πάντα υπήρχαν Σχολικοί σύμβουλοι/συντονιστές οι οποίοι αλλάζουν συνήθως με τις κυβερνήσεις, είναι συνήθως επαρκώς καταρτισμένοι αλλά συχνά επιλέγονται με πολιτικά κριτήρια.
--Η νέα γενιά Ελληνων εκπαιδευτικών είναι στην πλειοψηφία τους κάτοχοι Μεταπτυχιακών τίτλων συναφών της ειδικότητάς τους και συμμετέχουν σε επιμορφώσεις που πληρώνουν οι ίδιοι. Στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, βλέπουμε πως μόνο στο παιδαγωγικό αντικείμενο, έχουν κατατεθεί τουλάχιστον 2063 διδακτορικές διατριβές τα τελευταία χρόνια.
ΒΟΗΘΗΤΙΚΌ ΠΡΟΣΩΠΙΚΌ
Φινλανδία
-Σε κάθε σχολείο υπάρχει κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, νοσοκόμος, ειδικός επαγγελματικού προσανατολισμού, λογοθεραπευτής.
-Επιπλέον στο σχολείο υπάρχουν σταθερά και διάφορες άλλες βοηθητικές ειδικότητες πχ, επιστάτης φύλακας, γραμματέας, συντηρητής κτιρίου, καθαρίστριες, υπεύθυνος σίτισης κ.α.
Ελλάδα
- Τα τελευταία χρόνια, πάλι ως προσωρινοί, ωρομίσθιοι, από διάφορα προγράμματα (π.χ.ΟΑΕΔ), τοποθετούνται σε σχολεία ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, ειδικοί παιδαγωγοί, νοσηλευτές (εφόσον υπάρχει παιδί με ειδικές ανάγκες στο σχολείο και έχει προηγηθεί αίτηση). Και αυτοί διορίζονται συχνά μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, λόγω γραφειοκρατικών καθυστερήσεων και είναι κάθε χρόνο διαφορετικοί.
-Σπάνια θα υπάρχει βοηθητικό προσωπικό. Στα 20 χρόνια υπηρεσίας έχω υπηρετήσει μια φορά σε σχολείο με γραμματέα και 2 σε σχολείο με επιστάτη. Συνήθως έρχονται προσωρινά από το πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας των Δήμων και οι συμβάσεις τους διαρκούν λίγους μήνες.
Δεν είναι σίγουρο ότι θα επαναληφθεί και την επόμενη χρονιά το πρόγραμμα.
Για την συντήρηση των κτιρίων υπεύθυνοι είναι οι δήμοι και οι σχολικές επιτροπές αλλά στους περισσότερους δήμους λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων, γίνεται με προσωπική εργασία των διευθυντών, των εκπαιδευτικών και των γονέων. Και όταν λέμε συντήρηση εννοούμε από τα υδραυλικά και το βάψιμο των τοίχων, μέχρι και το ξεβούλωμα της λεκάνης στην τουαλέτα.
Όλα αυτά σε σχολικά κτίρια που συχνά ολόκληρα ή μέρη τους είναι μεταπολεμικά που σε άλλες χώρες θα κρίνονταν κατεδαφιστέα.
-Την σίτιση των παιδιών την κάνει ο δάσκαλος του ολοήμερου ο οποίος επιπλέον διαβάζει τα παιδιά., διοργανώνει δημιουργική απασχόληση, περιφρουρεί το προαύλιο κ.α.
-Οι καθαρίστριες είναι συμβασιούχοι Δήμων. Η παρουσία τους στο σχολείο εξαρτάται από την σύμβασή τους με τον δήμο αλλά συνήθως εργάζονται μετά τη λήξη των μαθημάτων και είναι συνήθως 1 ή το πολύ 2 για ένα σχολείο 400 μαθητών.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΣΚΌΝΤΩΝ
Φινλανδία
-Οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται από το σύλλογο διδασκόντων.
- Ενθαρρύνεται ακόμα και σε θεσμικό επίπεδο η συνεργασία των ειδικοτήτων, τα κοινά μαθήματα, ο από κοινού προγραμματισμός και η συνδιδασκαλία.
-Ο σύλλογος είναι χωρισμένος σε ομάδες συντονισμού πχ: Ομάδα συντονισμού Ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Ελλάδα
-Οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται από το σύλλογο διδασκόντων.
- Οι σχέσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς στην καλύτερη περίπτωση είναι τυπικές ή φιλικές. Συνήθως συνεργάζονται με τις καλλιτεχνικές ειδικότητες για την διεκπεραίωση των σχολικών εορτών όπου στους δεύτερους συνήθως γίνεται απλά η ανάθεση σκηνικών. Κάποιες φορές γίνεται συνεργασία στη Ευέλικτη ζώνη αλλά κυρίως για συμπλήρωση ωραρίου και όχι για ουσιαστική συνεργασία.
-Η συνδιδασκαλία μεταξύ ειδικοτήτων υποστηρίζεται στην θεωρία στο ΑΠΣ. Στην πράξη δεν υπάρχει ευελιξία χρόνου, επικρατεί το άγχος του να “βγάλω” την ύλη και ο προγραμματισμός της λειτουργίας είναι δομημένος έτσι ώστε να μην ευνοεί συνεργασίες.
ΜΙΣΘΟΊ
Φινλανδία
-Ο μισθός του εκπαιδευτικού είναι περίπου 3.000 καθαρά και 6.000 του διευθυντή. Η μέγιστη διδακτική απασχόληση των εκπαιδευτικών είναι 4 ώρες ημερησίως.
Ελλάδα
-Ο μισθός του νεοδιόριστου-ωρομίσθιου-αναπληρωτή είναι τα 780 περίπου. Ένας εκπαιδευτικός με 20 χρόνια προϋπηρεσία με μεταπτυχιακό και διδακτορικό θα πάρει περίπου 1200 ευρώ. Ο διευθυντής επιπλέον θα πάρει ενα επίδομα θέσης, περίπου 150-200 ευρώ περισσότερα.
Η μέγιστη διδακτική απασχόληση των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα είναι 5 ώρες την ημέρα αλλά βρίσκεται στο σχολείο μέχρι και 7 ώρες. (για κενά, εφημερίες ).
ΔΙΟΊΚΗΣΗ
Φινλανδία
- Το εκπαιδευτικό σύστημα της είναι από τα πλέον αποκεντρωμένα σε αντίθεση με της Ελλάδας που είναι από τα πιο συγκεντρωτικά. Ένα είδος ενισχυμένων Σχολικών Επιτροπών διαχειρίζεται όλα τα οικονομικά ζητήματα του σχολείου, από το ενοίκιο του κτιρίου μέχρι και τη μισθοδοσία των εκπαιδευτικών. Ετήσιος προϋπολογισμός για κάθε σχολική μονάδα: 2,5 εκατομμύρια. Η Φοίτηση κοστίζει 8.000 ανά μαθητή τον χρόνο . Το 57% το πληρώνει το κράτος το υπόλοιπο οι δήμοι. Με τα χρήματα αυτά καλύπτεται και η σιτιση των παιδιών καθώς και τα σχολικά αναλώσιμα. Δεν χρειάζεται να αγοράσουν οι γονείς σχολικά είδη. Τα καλύπτει το κράτος.
-Η Φινλανδία εφαρμόζει το μοντέλο της αποκεντρωμένης διοίκησης που ισχύει και για την εκπαίδευση. Το Υπουργείο Παιδείας καθορίζει τους γενικούς στόχους εκπαίδευσης, τα μαθήματα που διδάσκονται και τις ώρες διδασκαλίας κάθε μαθήματος. Οι γενικοί στόχοι του υπουργείου εξειδικεύονται από το Εθνικό Συμβούλιο για την Παιδεία (το αντίστοιχο ΙΕΠ) που καθορίζει και το περιεχόμενο του κάθε μαθήματος. Σε τοπικό επίπεδο (το γραφείο Παιδείας των δήμων σε συνεργασία με τον σύλλογο διδασκόντων του κάθε σχολείου) αποφασίζει τη τελική μορφή του αναλυτικού προγράμματος.
Η επιλογή του προσωπικού γίνεται από ειδική επιτροπή των δήμων. Δεν υπάρχει επετηρίδα, Δεν υπάρχει αξιολόγηση ή διαγωνισμός. Οι Φινλανδοί διορίζουν στην εκπαίδευση μόνο τους άριστους αποφοίτους των πανεπιστημίων τους.
Ελλάδα
-Οι σχολικές επιτροπές ανάλογα με τα οικονομικά του δήμου εξασφαλίζουν χρήματα που θα καλύψουν κυρίως το νερό, το ρεύμα και τη θέρμανση του σχολείου, τη συντήρηση των φωτοτυπικών, την αγορά καθαριστικών. Θεωρητικά οι σχολικές επιτροπές καλύπτουν κάθε έλλειψη ή πρόβλημα κτιριακό. Θεωρητικά. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, για ανάγκες όπως πχ, αγορά μπογιάς για βάψιμο τοίχου ή αγορά πχ ενός προτζέκτορα, οι Διευθυντές φτιάχνουν κουμπαρά πχ από χρήματα που περισσεύουν από τις εκδρομές. ή από σχολικά μπαζάρ. Αν δεν υπάρχει άλλη λύση, αυτά τα έξτρα χρήματα τα δίνουν οι γονείς αλλά συχνά ακόμη και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί.
Για αγορά τεχνολογικού υλικού, πχ projector συχνά αγοράζονται με χρήματα των εκπαιδευτικών και τους τα επιστρέφει ο Διευθυντής εάν συγκεντρωθούν επιπλέον χρήματα στον κουμπάρα. Αν όχι, και αλλάξει σχολείο ο εκπαιδευτικός,απλά παίρνει και τον προτζέκτορα μαζί του.
-Η επιλογή του προσωπικού γίνεται από τον Ενιαίο πινάκα βάση μοριοδότησης από την σχετική προϋπηρεσία.
Στην Ελλάδα μέσω του ΑΣΕΠ είχαν την ευκαιρία να διοριστούν τυπικά οι “άριστοι”..
Σε μια χώρα που επικρατεί το ρουσφέτι και επιβιώνουν τα “δικά μας παιδιά” και που η επιλογή των στελεχών εκπαίδευσης τις περισσότερες φορές γίνεται βάση πολιτικών κριτηρίων, μπορούμε να φανταστούμε τι θα γινόταν με τους Άριστους εάν η επιλογή γινόταν από δημοτικές αρχές;
ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ
Φινλανδία
Ο συνδικαλισμός των εκπαιδευτικών είναι ανεξάρτητος από τα κόμματα, δεν υπάρχουν παρατάξεις και όλοι οι εκπαιδευτικοί (από τους νηπιαγωγούς μέχρι τους ακαδημαϊκούς) ανήκουν όλοι σε ενα συνδικαλιστικό όργανο. Αυτό συμμετέχει θεσμικά σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα εργασιακά αλλά ακόμα και στην σύνταξη των σχολικών προγραμμάτων. Έρχεται σε αντιπαράθεση με την ηγεσία όταν αυτό είναι απολύτως απαραίτητο.
Ελλάδα
Συνδικάτα με το ίδιο Διοικητικό Συμβούλιο επί 40 χρόνια. Σωματεία με προέδρους συνταξιούχους. Σωματεία που αρνούνται διάλογο και ως μοναδική επέμβαση αναγνωρίζουν την ανάρτηση πανό και τα συνθήματα. Σωματεία χωρίς επιστημονική πρόταση, που κονταροχτυπιούνται μεταξύ τους για το ποιος θα πάρει χώρο. Σωματεία που μπλοκάρουν κάθε διάθεση για διάλογο και συνεργασία, αρνούνται στην πραγματικότητα τον παρεμβατικό ρόλο τους και δεν αφήνουν άλλες επιλογές αντίδρασης παρά μόνο την απεργία που πολύ συχνά γίνεται καταχρηστικά.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ
Φινλανδία
Στην 9ταξη υποχρεωτική εκπαίδευση, το εβδομαδιαίο ωράριο διδασκαλίας ξεκινάει στις 19ώρες και φτάνει τις 30 την εβδομάδα
Ελλάδα
Ξεκινάει στις 25 και φτάνει στις 35.
Αν και οι Έλληνες μαθητές διδάσκονται περισσότερες ώρες δεν έχουν την ίδια επίδοση στους μαθητικούς διαγωνισμούς. Ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσουμε το εκπαιδευτικό μοντέλο της αποστήθισης και της αντιγραφής.
ΚΤΊΡΙΑ
Φινλανδία
- Αν και παλαιά συχνά, έχουν όλα άριστη μόνωση καθαρά και φρεσκοβαμμένα .
Η συντήρηση τους γίνεται με σταθερά ετήσια κονδύλια που δίνονται σε κάθε σχολείο για αυτόν τον σκοπό.
-Για κάθε ειδικότητα υπάρχει μια πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα (αίθουσα βιολογίας –γεωγραφίας, εργαστήριο χημείας, εργαστήριο φυσικής, αίθουσα καλλιτεχνικών, αίθουσα μουσικής, αμφιθέατρο με σύγχρονη ακουστική και εξαερισμό, κλειστούς αθλητικούς χώρους, βιβλιοθήκες, βεστιάριο, αναγνωστήρια, αίθουσα σίτισης, κουζίνα πλήρως εξοπλισμένη,εστιατόριο, κ.α. Στην αίθουσα των εικαστικών υπάρχουν αργαλειοί και ραπτομηχανές.
-Κάμερες υπάρχουν στους διαδρόμους και στους εξωτερικούς χώρους. ΔΕΝ υπάρχουν κάμερες στις αίθουσες διδασκαλίας.
-Επιπλέον υπάρχει ξεχωριστό γραφείο για την κάθε βοηθητική ειδικότητα πχ την νοσοκόμα, την κοινωνική λειτουργό κτλ.
-Τα σχολεία είναι μικρά. Μέχρι 200 μαθητές ανά σχολείο
-Υπάρχουν παντού μπάρες ,ράμπες , ανελκυστήρες ειδικοί, για παιδιά με κινητικά προβλήματα.
Ελλάδα
-Αρχαία κτίρια, με μούχλα στους τοίχους, χωρίς μόνωση και με ακατάλληλα υλικά όπως προκάτ με ελενιτ. Πολύ σπάνια οι δήμοι καταφέρνουν να συντηρήσουν ικανοποιητικά τα σχολικά κτίρια, λόγω περιορισμένων οικονομικών πόρων.
- Σε 20 χρόνια προϋπηρεσίας ως δασκάλα εικαστικών και σε διαφορετικό σχολείο σχεδόν κάθε χρονιά, έχω βρεθεί μόνο 2 φορές σε σχολεία με αίθουσα εικαστικών.
-Συχνά η αίθουσα εκδηλώσεων λειτουργεί και ως αίθουσα ολοήμερου, αίθουσα σίτισης, γυμναστήριο, αίθουσα διδασκαλίας, αίθουσα για πρόβες κ.α.
-Αν υπάρχουν εργαστήρια φυσικής και χημείας δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν λόγω έλλειψης υλικών και σύγχρονου εξοπλισμού.
-Κάμερες δεν υπάρχουν στο ελληνικό σχολείο και όπως ξέρουμε προτάθηκε τον τελευταίο καιρό να μπουν.
-Οι ψυχολόγοι δεν έχουν δική τους αίθουσα και ψάχνουν να βρουν όπου υπάρχει κενό ή αναγκάζονται να κάνουν τις συνεδρίες σε αποθήκες.
-Τα σχολεία είναι τεράστια, ειδικά ύστερα από την συγχώνευση και το κλείσιμο σχολείων λόγω της οικονομικής κρίσης, ένα Δημοτικό Σχολείο μπορεί να ξεπερνάει και τους 400 μαθητές
-Μόνο στα σχολικά κτίρια που κατασκευάστηκαν τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ράμπες για παιδιά ΑΜΕΑ. Εάν κατά τη διάρκεια της χρονιάς κάποιο παιδί χτυπήσει τα πόδια του και δεν μπορεί να ανεβεί σκαλιά, γίνεται ανταλλαγή τμημάτων, δηλαδή το τμήμα του παιδιού αυτού θα κατέβει σε αίθουσα του ισογείου. Αν δεν υπάρχουν αίθουσες στο ισόγειο, χρησιμοποιούνται κοινόχρηστοι χώροι όπως διάδρομοι, ακάλυπτοι,η αίθουσα του ολοήμερου ή το αμφιθέατρο.
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
Φινλανδία
-Δια δραστικοί πινάκες, προτζέκτορες, υπολογιστής εκπαιδευτικού, WiFi ΣΕ ΚΆΘΕ ΑΊΘΟΥΣΑ.
- Καταργήθηκαν σταδιακά οι αίθουσες. υπολογιστών αφού κάθε παιδί φέρνει το δικό του λαπτοπ ή αν δεν έχει, μπορεί να το νοικιάσει από το σχολείο, καταβάλλοντας το ποσό των 60 ευρώ το χρόνο και στο τέλος της χρονιάς με αλλά 20 ευρώ το κάνει δικό του.
-Επιτρέπεται η χρήση κινητών και ταμπλετ από τους μαθητές ως εργαλεία έρευνας. Έχουν εκπαιδεύσει τα παιδιά να μένουν σε αυτήν την χρήση.
Ελλάδα
-Αν κάποιο σχολείο ήταν τυχερό να μπει σε κάποιο πρόγραμμα, μπορεί αν έχει εξασφαλίσει έναν διαδραστικό πινάκα σε μια μοναδική αίθουσα.
-Οι προτζέκτορες στα περισσότερα σχολεία είναι φορητοί (1-2 για κάθε σχολείο). Οι υπολογιστές στην αίθουσα υπολογιστών είναι αρχαίοι (με δισκέτα) και δεν ξεπερνούν τους 10 στην καλύτερη περίπτωση, δηλαδή περίπου αντιστοιχεί ένας υπολογιστής για κάθε 50 παιδιά.
- Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει ενισχυτής σήματος WiFi έτσι πολύ συχνά οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν δεδομένα του κινητού τους εάν επιθυμούν να κάνουν ψηφιακή την αίθουσα ή πληρώνουν με δικά τους χρήματα τους ενισχυτές σήματος.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΏΝ
Φινλανδία
- Εκδίδεται ένας κοινός οδηγός από έναν φορέα αντίστοιχο με το δικό μας Ινστιτούτου Παιδαγωγικής πολίτικης. Αλλά κάθε σχολείο μπορεί να σχεδιάσει το δικό του πρόγραμμα. Το οποίο συν-διαμορφώνεται από τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό Σύμβουλο Επαγγελματικού Προσανατολισμού ΣΕΠ και με τη βοήθεια του Ειδικού Παιδαγωγού όπου χρειαστεί. Σε αυτό το σημείο γίνεται επικοινωνία με τους γονείς ώστε να καταγράφουν οι ειδικές ανάγκες κάθε παιδιού.
-Η διδασκαλία της ξένης γλώσσας ξεκινάει από την Γ τάξη Δημοτικού και όχι από το νηπιαγωγείο.
Ωστόσο τα σχολεία είναι πολυγλωσσικά για να βοηθήσουν τους μαθητές μεταναστευτικής καταγωγής.
Ελλάδα
-Υπάρχει ένα πρόγραμμα σπουδών το οποίο συμπληρώνεται κάθε σχεδόν 15- 20 χρόνια και το οποίο ο εκπαιδευτικός πρέπει να τηρεί ευλαβικά. Το ίδιο και τα σχολικά βιβλία, είναι υποχρεωμένοι να ολοκληρώσουν συγκεκριμένες ενότητες μέσα σε συγκεκριμένα χρονικά όρια. Δεν επιτρέπεται επίσημα στον δάσκαλο να χρησιμοποιήσει άλλο υλικό ή βιβλία, ή να φτιάξει δικό του πρόγραμμα. Αν και θεωρητικά του δίνει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει παράλληλες δράσεις, ψηφιακό υλικό βιωματική διδασκαλία κτλ., είναι τόσο εξουθενωτική η πίεση του χρόνο που ελάχιστοι δάσκαλοι καταφέρνουν έστω για λίγο να βγουν έξω από το βιβλίο.
-Κανένας δεν μπορεί να παρέμβει στην ύλη. Οι σύμβουλοι τυπικά συμβουλεύουν σε παιδαγωγικά αλλά περισσότερο ελέγχουν την τήρηση της ύλης Όλοι οι μαθητές θα ακολουθήσουν το ίδιο βιβλίο. Αν καταφέρει να βρει χρόνο ο δάσκαλος (25-40 λεπτά διδακτικής ώρας μοιρασμένη για 26 παιδιά.) μπορεί να οργανώσει για τα ειδικά παιδιά. εξατομικευμένη διδασκαλία. Αλλιώς, παιδιά με ειδικά θέματα που μπορεί να υπάρχουν σε μια τάξη, πχ παιδιά μετανάστες, παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, παιδιά ΔΕΠΥ, κ.α. θα ακολουθήσουν αναγκαστικά την κοινή γραμμή.
ΣΧΟΛΕΊΟ ΊΣΩΝ ΕΥΚΑΙΡΙΏΝ
Φινλανδία
- Οι Φινλανδοί έχουν εμμονή με τις ίσες ευκαιρίες για τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων και δεν είναι ελιτίστικα σχολεία που προετοιμάζουν χρηματιστές και στελέχη επιχειρήσεων όπως νομίζουν μερικοί. Τα παιδιά των μεταναστών, τα παιδιά. ΑΜΕΑ, τα παιδιά Λοατκι, συμμετέχουν σε κοινές τάξεις και κοινά σχολεία.
-Πρόκειται για πολυγλωσσικά σχολεία (Φινλανδικά, Σουηδικά Σάμι) και όπου υπάρχουν μετανάστες μαθητές, τα μαθήματα γίνονται και στην μητρική τους γλώσσα.
Οι Σάμι είναι μια κοινότητα νομάδων που εξαιτίας του τρόπου ζωής τους σαν κοινότητα δέχεται κοινωνικές διακρίσεις και τα παιδιά τους αποκλεισμό από την Εκπαίδευση. Κάτι σαν τους δικούς μας τσιγγάνους. Αναφέρω εδώ το παράδειγμα αυτό για να παραδειγματιστούμε και να καταλάβουμε ΠΌΣΟ ΜΑΚΡΙΆ είμαστε σαν χώρα από την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όχι μόνο η Φινλανδία, αλλά όλες οι σκανδιναβικές χώρες έχουν ειδική μέριμνα για την κοινότητα αυτήν. Η Νορβηγία έχει εθνική εορτή των Σάμι. Η Σουηδική κυβέρνηση ζήτησε συγνώμη για τις αδικίες που έχουν υποστεί. Οι Σάμι, έχουν εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο. Αν και τον προηγούμενο αιώνα οι χριστιανικές ιεραποστολές και η εκπαίδευση είχαν ως στόχο την αφομοίωση τους, στην Φινλανδία οι γλώσσες των Σάμι διδάσκονται στο επίσημο σχολείο από το 1970 που σημαίνει πως διορίζουν εκπαιδευτικούς που μιλάνε τις γλώσσες τους και γνωρίζουν τον πολιτισμό τους. Για να επανορθώσουν για την καταπίεση του παρελθόντος οι αρχές της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας καταβάλλουν πλέον προσπάθειες να κατασκευάσουν πολιτιστικά ιδρύματα για τους Σάμι και να προωθήσουν τον πολιτισμό και τη γλώσσα τους.
Επιπλέον στα Φινλαδικα σχολεία:.
-παρέχεται δωρεάν ιατρική και οδοντιατρική φροντίδα για όλα τα παιδιά.
-Δωρεάν
μετακίνηση μαθ
?ει
τη
δωρεάν
μετακίνηση
των
μαθητών
με
κινητικά
προβλήματα.
Και αυτά όλα όχι για κάποια Πειραματικά
σχολεία. ΓΙΑ ΌΛΑ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΆ ΤΗ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ.
-ΔΕΝ υπάρχουν τάξεις για τους “δυνατούς” και τάξεις για τους αδύνατους που όπως είδαμε σχεδιάζεται να εφαρμοστεί στο Ελληνικο σχολείο. Όπως είπαμε οι Φινλανδοί κάνουν ότι περνάει από το χέρι τους να ενισχύσουν το Δημοκρατικό Συμπεριληπτικό σχολείο.
Ελλάδα
- Αν και δεν έχουν ομοιότητες ιστορικά παρά μόνο ως προς το νομαδικό χαρακτήρα τους, αναρωτιέμαι εάν θα επιτρέπαμε τη διδασκαλία της Ρομανί στο ελληνικό σχολείο, αν θα διορίζαμε Τσιγγάνους εκπαιδευτικούς και αν θα μπορούσαμε ποτέ να δείξουμε σεβασμό στην κουλτούρα τους. Πόσο επιστημονική φαντασία ακούγεται το ενδεχόμενο να γιορτάζαμε στην Ελλάδα Εθνική εορτή για τα δικαιώματα των Ρομά/τσιγγάνων; Ή κάποια κυβέρνηση να ζητούσε συγνώμη από την κοινότητα για τον κοινωνικό αποκλεισμό που έχει υποστεί;;;
Στην Ελλάδα αν και έχουν γίνει τεράστια βήματα, είμαστε πολύ μακριά σε τέτοιες υγιείς παιδαγωγικές στάσεις. Αν και είναι αποδεδειγμένο από τις παιδαγωγικές επιστήμες πως η γνωστική εξέλιξη χρειάζεται την μητρική γλώσσα, αν και έχει προταθεί από κοινότητες μεταναστών (πχ Αλβανούς ) να γίνονται μαθήματα στη μητρική, φαίνεται πως η διδασκαλία μητρικών γλωσσών είναι ένα ταμπού με βαθιά εθνικιστικές ρίζες. Καμιά κυβέρνηση ακόμα και η αριστερή δεν τόλμησε να φέρει μητρικές γλώσσες όπως γίνεται παντού σχεδόν στην Ευρώπη. Και δεν θα γίνει και για άλλους λόγους καθώς που αφορούν συντεχνιακές ισορροπίες. Η ένταξη μιας νέας ειδικότητας θα δημιουργούσε ανασφάλεια σε άλλες.
-Τα σχολεία σε εργατικές συνοικίες όπου δέχονται παιδιά. μεταναστών , θεωρούνται κακόφημα και χαμηλού επιπέδου. Ούτε συζήτηση για παιδιά ΑΜΕΑ. Είναι μια ζούγκλα και εντελώς εχθρικό περιβάλλον για αυτά τα παιδιά τα οποία είναι συνήθως η πρώτη ομάδα που δέχεται αποκλεισμό. Ειδικά για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και άλλα προβλήματα νευρολογικής φύσεως (ΔΕΠΥ αυτισμό), τα παιδιά αυτά θεωρούνται βάρος καθώς δεν υπάρχει πάντα ειδικός παιδαγωγός η ψυχολόγος να βοηθήσει, αλλά και η δομή της διδακτικής δεν τα συμπεριλαμβάνει. Θα δούμε τμήματα- γκέτο, με παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες,εάν εφαρμοστεί ο διαχωρισμός στις επιδόσεις.
Στην Ελλάδα υποτίθεται έχουμε εκπαίδευση ίσων ευκαιριών αλλά στην πράξη είναι ενα καθαρά ταξικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αν το παιδί μετανάστης ή Ρομά, ή παιδί με ειδικές ανάγκες, έχει η οικογένεια του την ευκαιρία να πληρώσει για ιδιαίτερα, θα προοδεύσει. Αν όχι, θα είναι το παιδί στα τελευταία θρανία.
ΓΟΝΕΙΣ.
Φινλανδία
-Οι γονείς επισκέπτονται το σχολείο 1-2 φορές το χρόνο σε προγραμματισμένα ραντεβού με τον εκπαιδευτικό του ΣΕΠ ή με τον ψυχολόγο-κοινωνικό λειτουργό.
-Εμπιστεύονται το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς.
Οι ρόλοι είναι διακριτοί στο Φινλανδικό σχολείο. Λόγο σε διδακτικά και παιδαγωγικά θέματα του σχολείου, έχει Μόνο το διδακτικό προσωπικό.
Ελλάδα
-Μερίδα γονέων είναι επιθετικοί και διεκδικούν καθημερινή πρόσβαση τόσο στο σχολείο όσο και στην σχολική τάξη, ακόμη και στην παιδαγωγική που θα ακολουθήσει ο δάσκαλος. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την απαξίωση των Ελληνων εκπαιδευτικών από πολιτικους κύκλους, οι γονείς θεωρούν εχθρούς τους εκπαιδευτικούς.
-Η ελληνική νομοθεσία δίνει το δικαίωμα, μόνο νε τη μαρτυρία των γονέων να συλληφθούν στο χώρο του σχολείου με την αυτόφωρη διαδικασία. Γενικά έχουν ζητηθεί ΕΔΕ για πολύ ανόητους λόγους, όπως το ότι “δασκάλα χρησιμοποίησε το τραγούδι του Κεμάλ” και αυτό κρίθηκε ως ανθελληνική προπαγάνδα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί στη χώρα μας διάφοροι εναλλακτικοί κύκλοι εκπαίδευσης όπου πρεσβεύουν πως στο όνομα της Δημοκρατίας , λόγο σε διδακτικά και εκπαιδευτικά θέματα πως πρέπει να έχουν και οι γονείς. Τελευταία, είδαμε μπαμπάδες να προσφέρουν σεμινάρια πχ για την Προσέγγιση της Μοντεσόρι. Στον επαγγελματικό του τίτλο στο πρόγραμμα της εισήγησης έγραφε “γονέας”.
ΙΔΙΩΤΙΚΆ ΣΧΟΛΕΙΆ
Φινλανδία
Σχεδόν ανύπαρκτοι οι ιδιωτικοί φορείς που παρέχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Μόνο κάτι σχολεία που συνδέονται με θρησκείες υπάρχουν αλλά και αυτά ακόμη επιδοτούνται και ελέγχονται από το κράτος Άγνωστη ιδέα τα φροντιστήρια. Ανύπαρκτη και η συζήτηση για ιδιωτικοποίηση της Παιδείας.
Ελλάδα
Από συγκεκριμένους πολιτικούς κύκλους έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια μια τάση για εκθειασμό των ιδιωτικών σχολείων έναντι των δημοσιών, χωρίς φυσικά να έχει προκύψει μια οποιαδήποτε ποιοτική έρευνα σχετικά με αυτό. Φυσικά δεν είναι ποιοτικά όλα τα ιδιωτικά. Κάποια στηρίζονται σε πελατειακές σχέσεις με τους μαθητές και “ξεπλένουν” με το αζημίωτο απουσίες, παραβατικές συμπεριφορές, κ.α.
Επιπλέον, τα φροντιστήρια έχουν εδραιωθεί ως συμπληρωματικοί φορείς του προβληματικού δημοσίου σχολείου και είναι δεξαμενή απασχόλησης των χιλιάδων άνεργων αποφοίτων παιδαγωγικών σχολών. Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνιση τους και φροντιστήρια. Δημοτικού.
Φυσικά και κάποια από αυτά τα ιδιωτικά μπορεί να προσφέρουν περισσότερο ποιοτική εκπαίδευση. Ωστόσο, ακόμη και αυτά είναι υποχρεωμένα να ακολουθούν την ίδια ύλη,απασχολούν εκπαιδευτικούς με την ίδια κατάρτιση με των δημοσίων και συχνά πιο άπειρους αφού όλοι οι εκπαιδευτικοί περάσαμε από ενα ιδιωτικό πριν διοριστούμε στο δημόσιο σχολείο. Αν κάποια ιδιωτικά προσφέρουν καλύτερη εκπαίδευση το ερώτημα που πρέπει να κάνουμε είναι “ποιος την πληρώνει”. Αν στο ιδιωτικό την πληρώνει ο γονέας, στο δημόσιο θα έπρεπε να την πληρώνει το κράτος. Αλλά δεν την πληρώνει. Στην φάση της πανδημίας και της τηλεκπα'υδευσης, τα ιδιωτικά σχολεία ήταν ήδη προετοιμασμένα για αυτούς τους περιορισμούς. Ήδη υπήρχε εξοπλισμός, λογισμικά και ήδη οι μαθητές είχαν πρότερη εμπειρία. Η τηλεκπαίδευση στο δημόσιο σχολείο έδειξε πως μάλλον ήταν ένα κακό αστείο που πάλι οι εκπαιδευτικοί επωμίστηκαν.
Άραγε η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θα φέρει εξοπλισμό στα σχολεία; Θα φέρει σύγχρονους υπολογιστές και ίντερνετ σε όλους τους χώρους του σχολείου; Θα φέρει υπολογιστές για τους μαθητές που δεν έχουν; Η Πανδημία κράτησε δυο χρόνια σχεδόν και τα βάουτσερ για τους μαθητές δόθηκαν πριν 3 μήνες.
Το θαύμα του Φινλανδικού σχολείου
Τι προηγήθηκε; Έρευνα πριν το θαύμα. Έρευνα και Έρευνα και έρευνα ξανά.
Η αναζήτηση ενός ποιοτικού εκπαιδευτικού συστήματος, ξεκίνησε από τα τέλη της δεκαετίας του 60 στη χώρα, όταν οι θεσμοί είχαν προβληματιστεί εξαιτίας της κακής επίδοσης των μαθητών σε διάφορους εθνικούς διαγωνισμούς
Για να κατανοήσει το πρόβλημα και τους παράγοντες που το επηρεάζουν, συμμετείχε από πολύ νωρίς σε διεθνείς έρευνες και ανέπτυξε πλούσια, σημαντική και “αυτόνομη” παιδαγωγική έρευνα για την κατανόηση, ερμηνεία και αξιολόγηση των σχετικών ευρημάτων. Σ’ αυτή την πολυσχιδή έρευνα και στα ευρήματα που αφορούσαν την χώρα, στηρίχθηκε ο σχεδιασμός του εκπαιδευτικού συστήματος και η διαμόρφωσή του. Δεν μιμήθηκαν άλλα εκπαιδευτικά μοντέλα. Δεν προσπάθησαν να “φορέσουν” άλλα επιτυχημένα εκπαιδευτικά μοντέλα. Δεν αντέγραψαν άλλες χώρες. Σχεδίασαν ενα δικό τους το όποιο στηρίχθηκε σε εύρηματα που αφορούσαν τη χώρα και όχι κάποια άλλη.
Πριν 20 περίπου χρόνια και κάτω από ΠΟΛΊΤΙΚΗ ΟΜΟΦΩΝΊΑ το Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας συγκρότησε επιτροπή στην οποία συμμετείχαν πανεπιστημιακοί, φοιτητές, εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι των Δήμων και εκπρόσωποι των εκδοτικών οίκων
Τι έκαναν; Αξιολόγησαν τους εκπαιδευτικούς; Απέλυσαν εκπαιδευτικούς;;
ΟΧΙ
-Άλλαξαν τη λειτουργία των θεσμών πρώτα πριν περάσουν στην αλλαγή των εκπαιδευτικών ζητημάτων πχ το Αναλυτικό πρόγραμμα τη δομή και τη λειτουργιά του σχολείου.
-Η πρότασή τους ήταν απλή. Ουσιαστικά πρότειναν να λάβουν δημιουργικό χώρο οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι χωρισμένοι σε μικρές ομάδες συντονισμού για διαφορετικά θέματα, θα δημιουργούσαν διαθεματικά πρότζεκτ πχ. Πως μπορεί να συνεργαστεί ο δάσκαλος της γεωγραφίας με τον δάσκαλο της πληροφορικής και με τον δάσκαλο των εικαστικών σε ένα κοινό εργαστήριο;
Δεν είναι καινούρια ιδέα αυτή. Το σχολείο της Εργασίας-Δημοκρατίας είναι κλασικές ιδέες που εμφανίστηκαν στον Δυτικό κόσμο τον προηγούμενο αιώνα και στην Ελλάδα τη δεκαετία του `30 από παιδαγωγούς όπως ο Θεόδωρος Κάστανος (και άλλοι). Στην Ελλάδα, σταμάτησε και απαγορεύτηκε κάθε πρωτοβουλία προς αυτές τις ιδέες αφού οι παιδαγωγοί που επιχείρησαν να τις εφαρμόσουν -μαντέψτε- κατηγορήθηκαν για ανθελληνική εκπαίδευση. Κι εκεί σταμάτησε μόλις άρχισε η πραγματική εκπαιδευτική σχολική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και αρχίσαμε να μιλάμε για μεταρρυθμίσεις μόνο που αφορούσαν στην διεξαγωγή των πανελληνίων και τελευταία της αξιολόγησης..
-Οπότε οι Φινλανδοί στην πραγματικότητα πρότειναν μια παλιά ιδέα και όχι κάποια “διαστημική” εκπαίδευση. Αυτή κατατέθηκε στο Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας η οποία μέσα σε 20 χρόνια επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα και κατέκτησε τον κόσμο.
«Το Ονειρικό Σχολείο»
Το πείραμα για το σχολείο που κατέκτησε τις διακρίσεις, ξεκίνησε το 2000 από το γυμνάσιο του Kauniainen-Grankulla, το ονομαζόμενο «Ονειρικό Σχολείο» από μια διευθύντρια και από τον υπεύθυνο παιδείας του Δήμου. Και αν το σκεφτείς, όλες οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις έγιναν από ΈΝΑΝ ΔΆΣΚΑΛΟ. Όχι από έναν/μια Υπουργό. Μου ερχετε στο νου άλλη μια εκπαιδευτική προσέγγιση που βασίστηκε στο σχολείο Εργασίας και αυτή είναι η Reggio Emilia. Και άλλοι όπως ο Freire, ο Φρενε, τυπικά και ουσιαστικά κινήθηκαν πάνω στην ιδέα του Σχολείου Εργασίας.
H εκπαιδευτική επανάσταση στην Φινλανδία έγινε επειδή εφαρμόστηκαν στην πράξη τα επιτεύγματα της σύγχρονης παιδαγωγικής και του σχολείου εκείνου που προτάσσει τη βιωματική μάθηση και καλεί τα παιδιά να λύσουν πραγματικά προβλήματα και όχι εξισώσεις.
Οι κύκλοι εκείνοι που εκθειάζουν το Φινλανδικό σχολείο (χωρίς να το έχουν μελετήσει) το παρουσιάζουν ως ενα νεοφιλελεύθερο σχολείο, ανταγωνιστικό, ελιτίστικο κ.α πως σαν βασικό στόχο έχει να προετοιμάσει τα παιδιά σε επιτυχημένους επαγγελματίες σε πολυεθνικές.
Η αλήθεια είναι πως μόνο έτσι δεν είναι. Ο βασικός στόχος του Φινλανδικού, όπως και όλων των επιτυχημένων εκπαιδευτικών μοντέλων, είναι να προετοιμάσει τα παιδιά από όλα τα κοινωνικά στρώματα να αποκτήσουν δεξιότητες κοινωνικές, γνωστικές, συναισθηματικές ώστε να γίνουν ολοκληρωμένοι ενήλικες. Και γιαυτό δεν τους προσδιορίζει ο ΟΟΣΑ και ο διαγωνισμός PISA. Γιατί έχον καταφέρει πολλά περισσότερα από την πρωτεία στις μαθηματικές πράξεις
Το Τραύμα του ελληνικού σχολείου;;;
Σύμφωνα με ότι διαβάσαμε πιο πάνω παρατηρούμε 2 βασικές προσεγγίσεις οι οποίες συμπαρέσυραν όλα τα υπόλοιπα. Η πρώτη ήταν πως έφτιαξαν ένα δικό τους πρόγραμμα το οποίο βασίστηκε σε έρευνες πεδίου. Και το δεύτερο ήταν πως έδωσαν χώρο στον εκπαιδευτικό. Έβαλαν πρώτα τον εκπαιδευτικό. Χωρίς κακοποιητικές αξιολογήσεις, Τον προστάτευσαν και τον εμπιστεύτηκαν. Επιπλέον έλυσαν όλα τα πρακτικά κολλήματα εκείνα που λύνονται μόνο εάν βάλεις το χέρι στην βαθιά στην τσέπη του κρατικού προϋπολογισμού.
Στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα που τρώει τα παιδιά της, οι Ελληνες εκπαιδευτικοί είναι οι αφανείς ήρωες που καίγονται αργά σε ενα σύστημα που τους απαξιώνει ηθικά, μισθολογικά και κοινωνικά. Καμία προστασία στον θεσμό. Τελευταία χρόνια στο όνομα της συρρίκνωσης του δημοσίου, προτείνεται η αξιολόγηση ως η γκιλοτίνα που θα τους αποτελειώσει. Αυτή η αξιολόγηση ως το μαγικό φάρμακο για κάθε τι προβληματικό, έχει συμπαρασύρει πολλούς ακόμα και σκεπτόμενους ανθρώπους.
Εάν δεν αλλάξει θεσμικά η λειτουργία εάν δεν ανέβει ο κρατικός προϋπολογισμός και εάν δεν αποκατασταθεί ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν θα αλλάξει κάτι. Η αξιολόγηση θα φέρει ακόμα περισσότερο φόβο και ακόμα και οι καινοτόμοι εκπαιδευτικοί θα υποταχθούν σε μια διεκπεραιωτική μετρήσιμη απλά διδασκαλία by the book. Θα εγερθεί μια νέα κουλτούρα μέσα στους συλλόγους διδασκόντων με πισώπλατα μαχαιρώματα και εμπάθειες. Όποιος έχει πλάτες πολιτικές θα επιβιώσει. Όχι ο άξιος. Και οι γονείς; Οι γονείς που θα δυσαρεστηθούν από την βαθμολογία, ή που δεν έκαναν αρχηγό τον κανακάρη ή ακόμη και εκείνοι που έχουν βλέψεις οικονομικές ή πολιτικές, θα είναι οι πρώτοι που θα ανεβάσουν στην γκιλοτίνα, το Άξιο, τον Άριστο και το καινοτόμο δάσκαλο. Αυτά ήδη συμβαίνουν. Φαντάζεστε τι θα γίνει με την θεσμική άδεια.
Η παρούσα εκπαιδευτική ηγεσία μας δίνει την εντύπωση πως παρά τις καλές προθέσεις ,αγνοεί το λειτουργικό σύστημα του ελληνικού σχολείου.
Η προσωπική μου άποψη είναι το υπουργείο επιτέλους να καταγράψει με ειδικά καταρτισμένο ακαδημαϊκό προσωπικό τις συνθήκες και τις ελλείψεις του ελληνικού εκπαιδευτικού θεσμού. Όχι. Δεν είναι η δουλειά του Υπουργού παιδείας να επιβάλει ως σα να ήταν ένας “Ιερέας” τις πρακτικές και τς ιδέες. Αλλά να αναζητά και να προστατεύει τις καλές πρακτικές που ΉΔΗ συμβαίνουν στο Ελληνικό Σχολείο.
Χρειάζεται ΔΙΑΛΟΓΟΣ-ΕΡΕΥΝΑ-ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ
Ο διάλογος βέβαια με ποιον; Όταν τα συνδικαλιστικά όργανα των εκπαιδευτικών έχουν ως μόνη μεταρρυθμιστική πρόταση το ΌΧΙ. Θυμηθείτε την περίπτωση της Φινλανδίας. Η αναγέννηση του σχολείου ξεκίνησε όταν οι πολιτικές δυνάμεις αποφάσισαν να συνεργαστούν.
Το πρόβλημα στην Εκπαίδευση είναι πως ΠΆΝΤΑ εξαιρείται από τις αποφάσεις και τον διάλογο ο εκπαιδευτικός της πράξης. Ναι οι ακαδημαικοι δίνουν το πλαίσιο, ναι οι πολιτικοί ασκούν την εξουσία, ναι οι συνδικαλιστές προστατεύουν τα δικαιώματα αλλά ΜΌΝΟ ο εκπαιδευτικός της πράξης έχει τις ΛΥΣΕΙΣ.
Κάντο όπως οι Φινλανδοί.
Κάνε θεσμό τις λύσεις που προτείνει ο Δάσκαλος.
Τα μαθήματα των δεξιοτήτων όπως και τα μαθήματα της ρομποτικής μπορεί να έχουν ενδιαφέρον. Αλλά δεν θα πετύχουν. Θα γίνουν πάλι βιβλιοκεντρικά και αδιάφορα γιατί έχουν επιβληθεί ως ανάγκη σε όλα τα σχολεία, από το ύψιστο “Ιερατείο” που λέγεται Υπουργείο, περιορίζοντας ακόμη περισσότερο τον διαθέσιμο χρόνο του προγράμματος που θα μπορούσε να δοθεί στον σχεδιασμό πρωτοβουλιών για τις εξατομικευμένες ανάγκες του σχολείου και του μαθητή.
Εκεί είναι το πρόβλημα στην Ελλάδα. Φοριούνται όλα σε όλους και ακόμα και οι ωραίες ιδέες γίνονται κουτάκια που εκεί μέσα ασφυκτιούν τόσο τα παιδιά όσο και οι εκπαιδευτικοί.
Βιβλιογραφία
-Δημήτρης Καλαιντζίδης, Ραλειο ΓΕ.Λ. Ευρωπαϊκό Προγράμμα Erasmus+ (KA1) «Βελτιώνοντας το σχολείο»
-
https://www.esos.gr/arthra/38270/mia-syntomi-matia-sto-ekpaideytiko-systima-tis-finlandias-pos-epilegontai-oi
-
https://www.esos.gr/arthra/38455/sholeio-sti-finlandia-meros
-
https://www.esos.gr/arthra/38587/sholeio-sti-finlandia-meros-v
-
https://www.esos.gr/arthra/38690/sholeio-sti-finlandia-meros-g-teleytaio
-Pasi Sahlberg Φινλαδικά μαθήματα: Τι μπορεί να μάθει ο κόσμος από την εκπαιδευτική αλλαγη στην Φινλανδία, Επίκεντρο, Αθήνα
-Ανδριανουπολίτης Κ., Συγκριτική μελέτη: https://edaskalos.gr/%20arthra/fybekp.pdf
-Πρεσβεία Φινλανδίας: https://finlandabroad.fi/web/grc/phinlandiko-ekpaideutiko-systema -
-Σκουρα Σ., CNN, Το μυστικό της επιτυχίας του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος. https://www.cnn.gr/kosmos/story/56940/to-mystiko-tis-epityxias-toy-finlandikoy-ekpaideytikoy-systimatos-vid-pics
Α.Ε.Ε. Παρατηρητηριο για την Αξιολογηση Εκπαιδευτικού Έργου: http://aee.iep.edu.gr/country/%CF%86%CE%B9%CE%BD%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%B9%CE%B1
Μπέλα Μ., Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929-1932 http://criticeduc.blogspot.com/2017/06/1929-1932.html
Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης Σχολείο εργασίας: http://www.elliepek.gr/documents/7o_synedrio_eisigiseis/katsiras.pdf
Nordic resource centre to promote Sámi languages https://ec.europa.eu/regional_policy/en/projects/Finland/nordic-resource-centre-to-promote-sami-languages
Ο παιδαγωγός Θεόδωρος Κάστανος και το σχολείο εργασίας στην Ελλάδα: https://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/33284
