Γυναίκες στα δεσμά

Εκείνοι που έχουν δουλέψει με άτομα από ευπαθείς ομάδες τα οποία ανήκουν σε διαφορετικές κουλτούρες,  (τουλάχιστον εκείνοι που είναι συνεχώς σε επιμόρφωση και κατά κάποιο τρόπο βρίσκονται κάτω από  την εποπτεία κάποιου φορέα ) ξέρουν  πως ένας από τους μεγάλους και κρυφούς κινδύνους του κεκαλυμμένου ρατσισμού, είναι να φιλτράρουν  τις πολιτισμικές συνήθειες άλλων, μέσα από το πρίσμα της δικής τους κουλτούρας, να διαγνώσουν αυθαίρετα κοινωνικές «ασθένειες»  και να κατασκευάσουν  στερεότυπα . 

Το είδα στην Αφρική αυτό. Η εικόνα του υποσιτισμένου παιδιού που το τρώει ο γύπας ή  το χαρούμενο φτωχό παιδί που όλο χορεύει, ή ο ρακένδυτος άβουλος  Αφρικανός πολίτης που δεν έχει στον ήλιο μοίρα, ενδεχομένως να είναι σε κάποιο βαθμό  πραγματικές εικόνες αλλά δεν ανταποκρίνονται στην πλήρη, στη γενική, στην μεγάλη  εικόνα όλων των κατοίκων της Ηπείρου που σε πολλές περιπτώσεις διεκδικούν, δημιουργούν και κάνουν ότι περνάει από το χέρι τους για να βελτιώσουν τη ζωή τους και τα στερεότυπα που τους βαραίνουν.

Αυτές τις ημέρες που βρίσκομαι στην Κρήτη, είδα μια εικόνα που φυσικά την έχω δει σχεδόν σε όλα τα χωριά της χώρας που έχω επισκεφτεί. Το φεμινιστικό μου ξυπνάει όταν βλέπω γυναίκες να ζουν σαν τα «βαρελόσκυλα»: δεμένες με αόρατα σχοινιά μέσα σε σπίτια  που δύσκολα θα ξεμυτίσουν από αυτά  εάν δεν υπάρχει κάποιος σοβαρός λόγος.Οι ηθικοί νόμοι και οι θρησκευτικοί, σε συνδυασμό με τις κλειστές αυτές κοινωνίες, έχουν καλλιεργήσει ένας είδος γυναίκας πιο παθητικής κοινωνικά και δύσκολα ανέχονται  εναλλακτικές συμπεριφορές. Διάβασα σήμερα στο διαδίκτυο τα λόγια μίας ψυχολόγου που έλεγε: "Δεν υπάρχει δεδομένη ελευθερία στην επιλογή. Διαλέγεις σύμφωνα με τον τρόπο που έχεις ανατραφεί, σύμφωνα με την κοινωνική, οικονομική και θρησκευτική διαμόρφωσή σου» . Και συμφωνώ απόλυτα με αυτό. Αλλά πάντα , όπως και εφέτος με προβλημάτισε, πως νεαρά κορίτσια αριστούχες  Πανεπιστημίων, μένουν παθητικές σε αυτούς τους "άγραφους" νόμους και επιστρέφουν αμέσως μόλις αποφοιτήσουν στα χωριά τους για να παντρευτούν; Μέσα από το πρίσμα της χειραφέτησης της γυναίκας και τις δικές μου εμπειρίες και διεκδικήσεις, έκανα το εξής ατόπημα: κατέκρινα τις επιλογές τους αυτές. Μάλλον κατέκρινα τις ίδιες. 

Μα κάποιος υπερασπιστής της ελευθερίας του ατόμου θα απορήσει: «Ατόπημα; Μα πως μπορείς να μην κατακρίνεις αυτές τις στάσεις;».

Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.

Σαν Ελένη έχω ξεκάθαρη ιδέα για το τι είναι η ελευθέρια για  τη Γυναίκα και με ποιους τρόπους εκφράζεται. Έχω ξεκάθαρη ιδέα της ιδανικής ισότητας και αυτήν διεκδικώ.  Ανήκω, θέλω να πιστεύω σε αυτό το είδος των γυναικών που διεκδικεί περισσότερο από όλα την ελευθερία στο σώμα της, στο χώρο της, στη ζωή της. Οι εμπειρίες, τα διαβάσματα, η δική μου αντιδραστικότητα, με έχει κάνει να επιλέξω αυτό το πρότυπο γυναίκας. Είναι η επιλογή μου. Δεν είχα πάντα αυτό το πρότυπο όμως, αφού κι εγώ ακολουθούσα παθητικά άλλους "άγραφους" νόμους σε άλλες φάσεις της ζωής μου. Στην πορεία μου και το άγχος του γάμου πέρασα και τον Μεσσία Σύντροφο κυνήγησα και σε εξάρτηση έπεσα από  διάφορα life style και νοοτροπίες, και τη φωλιά με τα κουτάβια φαντασιώθηκα, κ.α. Ακόμα πέρασαν περίοδοι που  υπήρξα ελευθεριακή,  αλλά υπήρξα ακόμα και τρομακτικά  συντηρητική. Έχω περάσει από όλα τα γνωστά γυναικεία στερεότυπα. Σταδιακά μεταπηδούσα από τον ενα τύπο γυναίκας στον άλλον για να καταλήξω σε αυτόν που είμαι τώρα και άγνωστο σε τι άλλο θα μετασχηματιστώ στο μέλλον. 

Αυτές ήταν οι επιλογές μου.Ήμουν αν όχι ευτυχισμένη, τουλάχιστον αισθανόμουν βολικά μέσα σε αυτές. Όταν σταμάτησα να αισθάνομαι βολικά διεκδίκησα με όποιο κόστος την αλλαγή. Κόστος; Ναι. Σίγουρα. Πάντα υπάρχει κόστος σε αυτού του είδους τις αλλαγές και ένα κομμάτι του γυναικείου πληθυσμού έχουμε την πολυτέλεια της επιλογής του κόστους 
Κάθε κοινωνία ορίζει τα Ταμπού και τα Τοτέμ για τα παιδιά της. Κάθε ένας που αποφασίσει να παραβιάσει τα ιερά Τοτέμ παύει να ανήκει σε αυτή. Το δύσκολο είναι να βρεις άλλη «κοινωνία» για να ανήκεις. 

Πως άλλαξα; Οι συγκυρίες; Οι σπουδές που έκανα (και συνεχίζω να κάνω;) τα βιβλία που διάβασα; τα ταξίδια; Οι άνθρωποι που συνάντησα; Η ιδιοσυγκρασία; Δεν έχω αποφασίσει ακόμα.

Και γιατί τα λέω αυτα;

Παρατήρησα σήμερα δυο γιαγιάδες που με προσκάλεσαν για να κάνουμε «γειτονιά», πόσο χαρούμενες  και ικανοποιημένες ήταν μέσα σε αυτη τη μικρή σύναξη γυναικών. Καθίσαμε όλες η καθεμιά πίσω από το μπαλκόνι της  και μιλούσαμε για ότι συνέβαινε στο χωριό και στον κόσμο εκείνες τις ημέρες. Και ήταν διασκεδαστικό. Ναι,πέρασα πολυ ωραία μαζί τους.

Επιστρέφοντας στο σπίτι έκανα τα εξής ερωτήματα:

Θα μπορούσες να μείνεις για πάντα σε αυτο το χωριό και να μιλάς τα απογεύματα με τις γιαγιάδες; Όχι.

Αυτές θα μπορούσαν να είναι ευτυχισμένες και χαρούμενες στις βεράντες της Πατησίων; 

Είμαι σίγουρη πως όχι. Βάζω την εικόνα μιας γιαγιάς να κοιτάει τις κεραίες από τον 4^ο όροφο ενός διαμερίσματος στην Πατησίων και στεναχωριέμαι.

Μπορείς να πεις οτι αυτές οι γυναίκες είναι ευπαθής ή καταπιεσμένη ομάδα επειδη δεν έχουν τις δικές σου ιδέες και συνήθειες;; Ή δεν έχουν τον τρόπο ζωής μιας 65χρονης που μένει στα Πατήσια; 

 Άραγε, Μπορώ;  

Δεν υπερασπίζομαι τα «δεσμά» των γυναικών. Είτε έχουν τη μορφή μιας μπουργκας, ή άλλες λιγότερο εμφανείς μορφές περιορισμού. Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν πολλά είδη από αόρατες αλυσίδες περασμένες στα πόδια των γυναικών και πολλά είδη ηθικής και ψυχολογικής κλειτοριδεκτομής που γι αυτά πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε ανοικτά (σε άλλο αρθρο!). 

Αλλά μπορούμε να τα τραβήξουμε με βία; Με νόμους; Με επιβολή; Με κηρύγματα; Με άρθρα; Με φωνές; Με θυμούς; Με κοινοποιήσεις; Με σεμινάρια με..με...

Ίσως να είναι πολύ καλό αν  τα κάνουμε όλα αυτά. Ίσως. Δεν ξέρω. Ίσως να μην έχουν κάποια αξία. Ισως να χρειάζεται χρόνος. Βιβλία, Πανεπιστήμια.Θεσμοί. Ίσως οι αλλαγές να είναι μονο θέμα ιδιοσυγκρασιακό. 

Δεν ξέρω.

Σε κάθε περίπτωση πριν οτιδήποτε άλλο, ας ρωτήσουμε πρώτα τις γυναίκες. 
Τις γιαγιάδες, τις φοιτήτριες στα χωριά, τις μαμάδες στα Πατήσια, τις μουσουλμάνες στις παραλίες, τι από όλα αυτά τις κάνουν ευτυχισμένες.

Στο τώρα.

Στον δικό τους κόσμο.

Όχι στον δικό μας.

Ανώγεια, 2015, @Ελένη Καραγιάννη