Καράβια 2013

Ξημερώματα στο λιμάνι της Σούδας. Πάσχα 2013

Το έθιμο του Αρφανού (Ρέθυμνο)

Το έθιμο του Αρφανου-Ορφανου (κάψιμο Ιούδα).Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό μου αρχείο και έχουν τραβηχτεί στα χωριά του Ρεθύμνου: Ανώγεια, Αρχοντική-Αρκούδαινα και Κάτω Βαρσαμόνερο

Η Φουνάρα της Ανάστασης είναι ένα από τα παλιότερα έθιμα που επιβιώνουν, με το έθιμο στην Κρήτη να γνωρίζει διάφορες παραλλαγές, από τόπο σε τόπο.

Όλη τη Μεγαλοβδομάδα,  οι νέοι των χωριών κουβαλούν κλαδιά και την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου τακτοποιούνται τα ξύλα, για να καούν μαζί με το «Χριστός Ανέστη». Δε λείπουν, μάλιστα, και οι αψιμαχίες, καθώς πολλές φορές γίνεται ... σαμποτάζ και οι ομάδες "κλέβουν" ξύλα η μία από την άλλη προκειμένου να είναι μικρότερη η φουνάρα του αντιπάλου!

Πριν την Ανάσταση (κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής) όλα τα παιδιά του χωριούμαζεύουν ξύλα και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα μεγάλο σωρό από τα ξύλα  (την λεγόμενη φουνάρα, = η μεγάλη φωτιά ή φλόγα, προφανώς από το φως, φωτιά) και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και καίνε τον Ιούδα. Η καμπάνα του χωριού χτυπά και πέφτουν πυροβολισμοί 

Είναι ένα έθιμο που χάνεται στα βάθη του χρόνου, όμως παραμένει ζωντανό, κυρίως στα ορεινά χωριά της Κρήτης. Το έθιμο του "Αρφανού" τηρείται απαρέγκλιτα κάθε χρόνο στα Ανώγεια, με αυστηρή προετοιμασία και σχεδόν ... στρατιωτική πειθαρχία. Η μεγαλύτερη φωτιά κερδίζει! Τί; Γόητρο!

Παιδιά του δημοτικού ως και μεγάλοι άντρες 2-3 μήνες πριν την Ανάσταση σχηματίζοντας ομάδες από κάθε Ενορία, ξεκινούν την προετοιμασία για το κάψιμο του "Αρφανού". Μικροί και μεγάλοι βγαίνουν προς αναζήτηση του "αρφανόξυλου" δηλαδή εύφλεκτων φυτών (π.χ. ασπαλάθους, αχινοπόδι, σπάρτους) που θα κάνουν τη φωτιά να φουντώσει!

Από τη στιγμή που τα υλικά θα βρεθούν, στήνεται η "επιχείρηση" της μεταφοράς και της φύλαξης. Οι ομάδες, μάλιστα, πρέπει να έχουν τα μάτια τους δεκατέσσερα για πιθανά ... σαμποτάζ από τους "αντιπάλους" τους. Γι'αυτό στα ειδικά καταλύματα που έχουν εκ των προτέρων εξασφαλιστεί για τη φύλαξη του αρφανόξυλου, πάντα κάποιος μένει, φυλώντας ... σκοπιάΑΑκόμη και οι γονείς συμμετέχουν, έμμεσα, στο έθιμο, επιτρέποντας στα παιδιά τους να συμμετάσχουν στη λεγόμενη "ξομονή" δηλαδή τη διανυκτέρευση στη "σκοπιά", που κάθε άλλο παρά στρατό θυμίζει, αφού γίνονται "παρέες", κουβέντα και τσιμπούσια. ιΤο Μεγάλο Σάββατο πια, όλα είναι έτοιμα, για τη μεγάλη αναμέτρηση! Τα αρφανόξυλα στήνονται με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε η φωτιά να φουντώσει και σε καμία περίπτωση να μην πέσει, ενώ σε αυτή τη διαδικασία σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι "παλιοί" που με την εμπειρία τους, διορθώνουν και συμβουλεύουν τους νεότερους.

Αργά το βράδυ οι ομάδες κάνουν μία βόλτα για να δουν ... πώς τα κατάφεραν οι "αντίπαλοί" τους. Οι φωτιές στήνονται σε ανοιχτά μέρη και μετά το "Χριστός Ανέστη" ο αρχηγός κάθε ομάδας παίρνει στα χέρια του δάδες βουτηγμένες στο πετρέλαιο.

Δίνει τις δάδες σε 5-6 από τα μεγαλυτερα παιδιά, αναγνωρίζοντάς τους συμβολικά την προσπάθεια και τη συμβολή τους...

Η μεγαλύτερη φωτιά κερδίζει ... Όχι κάποιο έπαθλο, όχι χρήματα, παρά μόνο ... γόητρο! Η τιμή και η ικανότητα είναι αγαθά, άυλα, τα οποία όμως στα Ανώγεια, "μετράνε" ακόμη...

(Οι πληροφορίες είναι από το made in creta)

Οι Γυναίκες με τα σκοτάδια στην ψυχή

Eίναι μερικές γυναίκες που έχουν σκοτάδια.

Αυτές είναι σκληρές. Σαν πέτρες.Σαν λύκοι. Σαν άντρες.

Οι γυναίκες αυτές όλο τρέχουν. Έχουν ανάγκη να τρέχουν γιατί όσο τρέχουν γεννούν ενέργεια και φως.

Είναι κάτι γυναίκες που αγκαλιάζουν το σκοτάδι τους και από την αγκαλιά αυτή βγαίνει μύρο, γάλα, και κρασί.

Αυτές οι γυναίκες δεν είναι γκόμενες. Είναι μόνο μαστοί και μήτρες που γεννάνε συνεχώς. Παιδιά, ιδέες, τέχνη, γενναιότητα και ηρωισμό.

Είναι κάτι γυναίκες επιθυμητές όσο επιθυμητή μπορεί να είναι μια λύκαινα ή τα άλλα δυσεύρετα ζώα του δάσους.

Η άγρια  φύση τους, είναι η ελπίδα και ο τρόμος εκείνων που δεν έχουν γεννήσει ποτέ τους  λίγο φως.

Καμιά γκόμενα δεν άλλαξε ποτέ τη μοίρα της.

Ή τη μοίρα των γυναικών της γης.

Μόνο οι γυναίκες με τα σκοτάδια στην ψυχή.

Και αυτό είναι κάτι που δεν θα τους συγχωρεθεί ποτέ.

Ε.Κ.

Κάντε Τέχνη όχι Υποκρισία.

Μια ανόητη σαχλή και κιτς διαφήμιση ήταν. Βέβαια υπάρχει η συζήτηση πως και το Κιτς είναι μια μορφή τέχνης που συχνά καταγράφει τις πολιτισμικές εκείνες διαστάσεις που δεν είναι αποδεκτές, αλλά υπάρχουν. Όσο κι αν μας ενόχλησε η έμφυλη βία και το στερεότυπο του Άντρα που βαράει, είναι μια πραγματικότητα που υπάρχει και όχι σαν στερεότυπο απλά. Το ερώτημα είναι γιατί μας ενοχλεί η έμφυλη βια και τα στρεβλά στερεότυπα γύρω από τα φύλα όταν εκφράζονται από τα μέσα λαϊκής ενημέρωσης, αλλά δεν μας ενοχλεί όταν προβάλλονται και μέσα από την προκάλυψη της Υψηλής Τέχνης. Γιατί και από εκεί προβάλλονται. Προσωπικά έχω απαντήσει το ερώτημα του τι είναι Υψηλή Τέχνη μέσα από τις κοινωνικές επιστήμες οι οποίες υποστηρίζουν πως η Υψηλή Τέχνη είναι μια ακόμα κοινωνική κατασκευή και πως η αξία του καλλιτεχνικού έργου αναγνωρίζεται μόνο σε σχέση με το Ποιος το βλέπει και Που προβάλλεται. Επίκαιρο το θέμα με τον Φαμπρ, όπου εκεί η συζήτηση για τα στρεβλά σεξουαλικά στερεότυπα απουσιάζει: το γυμνό κοριτσι που ανοίγει τα πόδια του πάνω στη σκηνή ενός γεμάτου θεατρου για να γεμίσει το αιδοίο της με λουλούδια δεν ερμηνεύεται ως στερεότυπο υποτίμησης της γυναίκας, όμως η αλήθεια είναι πως σε άλλο περιβάλλον και με άλλους θεατές, αυτό μπορεί να ονομαστεί και ως εμπορική εκμετάλλευση του γυναικείου σώματος. Μην νομίζεται πως γίνονται διαφορετικές performances στα στριπιτιζαδικα. Και δεν είναι η πρώτη φορά που το στερεότυπο της γυναικείας διαθεσιμότητας έχει παρουσιαστεί σε ακριβά σαλόνια. Στον Κουνς άρεσε πολύ αυτή η θεματική και έφτασε σε ακραίες εκφράσεις της.
Έχει το δικαίωμα η τέχνη να ακροβατεί ανάμεσα σε πεδία που αφορούν την έμφυλη βια και τα σεξουαλικά στερεότυπα;. Ναι έχει. Είναι ένας ερευνητικός της στόχος. Και αν έχει το δικαίωμα αυτό η Ακριβή Τέχνη των σαλονιών αναρωτιέμαι γιατί δεν πρέπει να το έχει και η λαϊκή κουλτούρα.
Στο τέλος, δεν ξέρω αν το προσέξατε, η ανόητη αυτή διαφήμιση ενεργοποίησε μια συζήτηση και υποχρέωσε ακόμα και φορείς να πάρουν θέση. Ίσως τελικά η λαϊκή τέχνη ακόμα και η κιτς έκφρασή της, να είναι περισσότερο αποτελεσματική σε τέτοια ζητήματα από τις ακριβοπληρωμένες σαλονάτες παραγωγές.

Το αν έχουν κοινωνική και πολιτιστική  οντότητα αυτά τα κιτς δημιουργήματα, (γιατί πολιτισμική σίγουρα έχουν) θα το δούμε σε καμιά 20ρια χρόνια όταν θα παίζονται σε Φεστιβάλ Cult αισθητικής.

Κάντε Τέχνη όχι Υποκρισία.

Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΚΟΥΚΛΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ “ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΑ” ΠΑΙΔΙΑ

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στο CHILDIT

Η Μαρία είναι μαθήτρια της Γ` Δημοτικού. Της κάνω το μάθημα των εικαστικών από την πρώτη τάξη. Είναι από εκείνα τα παιδιά που αν και είναι καλή μαθήτρια και πρόθυμη, οι δάσκαλοί της το ίδιο και οι συμμαθητές της, δυσφορούν συχνά όταν είναι κοντά τους. Η Μαρία όλο σηκώνεται, κάνει θόρυβο και όλο ψαχουλεύει την τσάντα, την κασετίνα, ή το κουτί με την ανακύκλωση και συνέχεια χρησιμοποιεί με “λάθος” τρόπο τα πράγματα. Για παράδειγμα, αντί να χρησιμοποιήσει τους μαρκαδόρους για να χρωματίσει , τους ενώνει για να φτιάξει ένα μεγάλο φυσοκάλαμο. Είναι από εκείνα τα παιδιά που σχεδόν πάντα βγαίνει έξω από τα περιγράμματα στην φωτοτυπία ενώ άλλες φορές προτιμά αντί να ζωγραφίσει να αρχειοθετήσει τις μπογιές, τα χαρτιά και τα βιβλία στη βιβλιοθήκη. Της αρέσει πραγματικά αυτό. Θα έλεγα πως βυθίζεται στη ραφιέρα και αφιερώνει όλη την ενέργεια και τη προσήλωσή της για να βρει όλους τους πιθανούς τρόπους και συνδυασμούς που θα μπορούσαν να χωρέσουν τα αντικείμενα μεταξύ τους. Της αρέσει επίσης να πιάνει το πινέλο και να παρατηρεί τη γραμμή που αφήνει με το χρώμα πάνω στο χέρι της και στο πόδι της και στο θρανίο και στο χέρι της συμμαθήτριάς της. Η Μαρία έβαψε και την κόκκινη κούκλα που βλέπετε στην φωτογραφία. Γιατί; Γιατί της φάνηκε ωραία ιδέα. Λίγες μέρες πριν μου είχε ζητήσει να της επιτρέψω να κόψει όλο το χνούδι από ένα λουτρινο αρκουδάκι. Απλά για να δει τι σχήμα θα πάρει. Έτσι μου είπε.

Το κορίτσι αυτό είναι χειμαρρώδες. Είναι σαν τον άνεμο. Δεν στέκει ούτε στιγμή ακίνητο. Δεν στέκει ούτε μια στιγμή ακίνητη και η σκέψη της. Πάντα σε εγρήγορση και πάντα μαγεμένη από όλα αυτά τα υπέροχα πράγματα, τα υλικά, τους χώρους, τα χρώματα, το φως, τις σκιές που την περιτριγυρίζουν. Όλα έχουν κρυφές δυνατότητες και το μυαλό της συνέχεια σκανάρει τον κόσμο. Και είναι ενθουσιασμένη που ο κόσμος είναι ένα μικρό φλιπεράκι ή σαν εκείνα τα παιχνίδια των νηπίων με τα κουμπιά με τις υφές και τους ήχους που πρέπει οπωσδήποτε να αγγίξει . Σε κάθε της αναπνοή ρουφάει μέσα της τον κόσμο και αυτό που θα μπορούσε αυτός να μετασχηματιστεί στα χέρια της.

Το σύστημα της ψυχιατρικής που βρίσκεται πίσω από το σχολείο για να το “θεραπεύσει” έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως η Μαρία και παιδιά σαν και αυτήν έχουν κάποιο “έλλειμμα”. Την έχει κατατάξει στην κατηγορία των παιδιών ΔΕΠΥ (Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας).Όχι γιατί δεν είναι έξυπνη , απλά γιατί δε μένει ακίνητη για 7 ώρες πάνω σε μια παλιά ξύλινη σχολική καρέκλα.

Οι σχολικές διαταραχές είναι μια μόδα που αν και άργησε, ήρθε και στο δικό μας σχολείο και στην δική μας καθημερινότητα. Γονείς με πιάνουν με αγωνία: “-Ο Γιάννης μου αντιμιλάει. Μήπως έχει κάποια διαταραχή; -Η Κατερίνα τρώει όρθια και ποτέ δεν κάθεται σε καρέκλα, αντίθετα όλο χορεύει Μήπως χρειάζεται να την δει ειδικός; -Ο Κωστάκης είναι πολύ κακός στα μαθηματικά. Μια συνάδερφος μου είπε πως αυτό είναι διαταραχή και πως ξέρει έναν γιατρό που θα τον βοηθήσει να γίνει καλύτερος”.

Σε ακραίες περιπτώσεις γονείς μας φέρνουν μπουκάλια με ΑΤΑΡΑΞ, όπως τους είχε συστήσει κάποιος “ειδικός” για να δίνουμε στο παιδί όταν είναι “ανήσυχο”.

Ξέρω πως τα παραπάνω ακούγονται εξωπραγματικά άλλα αυτά είναι τα “παρασκήνια” της σχολικής ζωής. Και σας μετέφερα μια μικρή μόνο εικόνα . Υπάρχουν και άλλες πιο κακοποιητικές διαστάσεις όπου δάσκαλοι, διευθυντές ακόμα και ολόκληροι σύλλογοι διδασκόντων και γονέων, θα κινητοποιηθούν για να “διώξουν” το “προβληματικό” παιδί.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγανάκτηση εκείνου του συναδέρφου που χτύπησε το χέρι στο γραφείο και απαίτησε από τον διευθυντή να καλέσει ψυχίατρους για τον 7χρονο υπερκινητικό Κωστάκη έτσι ώστε να προστατευτούμε εμείς (αλλά και η κοινωνία), από την πιθανή εξέλιξή του σε έναν από εκείνους τους έφηβους που δολοφονούν μαζικά τους συμμαθητές τους στην Αμερική.

‘Ίσως να είχε δίκιο ο συνάδερφος αυτός τώρα που το σκέφτομαι. Ίσως όλος αυτός ο περιορισμός και η καταστολή της παιδικής ηλικίας που βίωσε η Αμερική τις προηγούμενες δεκαετίες με την εμμονή στις σχολικές διαταραχές και το περιβόητο bullying, να γέννησε τελικά ,ως μόνο και φυσικό διέξοδο, τον θυμό και το μίσος σε περιπτώσεις παιδιών που δέχθηκαν τη μεγίστη απόρριψη από ένα σύστημα που τα κατέταξε χωρίς ενοχές, στην κατηγορία: ΤΑ ΑΧΡΗΣΤΑ ,ΑΡΡΩΣΤΑ και ΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ.

Μία από τις αλήθειες που μας έχουν κρύψει είναι πως ΟΛΟΙ οι παιδαγωγοί μίλησαν για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που επιτρέπει στο παιδί να εκφραστεί ελεύθερα, το οποίο χρησιμοποιεί την ΤΕΧΝΗ στον πυρήνα της διδασκαλίας. Όχι ως καλλιτεχνία ή χαλαρή απασχόληση. Μίλησαν για την Τέχνη ως το βασικό παιδαγωγικό εργαλείο που εκπαιδεύει το παιδί σε έναν αναλυτικό, κριτικό και δημιουργικό τρόπο σκέψης.

Η άλλη αλήθεια που μας έκρυψαν επίσης είναι πως τα παιδιά αυτά διαισθάνονται και καταγράφουν στον σκληρό δίσκο της αυτοεκτίμησης, την αξιολόγηση που τους γίνεται. Και μεγαλώνουν με ένα αφόρητο φορτίο αναξιότητας. Ήμουν κι εγώ ένας από αυτούς τους μη λειτουργικούς αλλά τυχερούς μαθητές γιατί στο δρόμο μου βρέθηκαν 1 -2 δάσκαλοι που “κατάλαβαν” το είδος μου. Μπορώ να επιβεβαιώσω ωστόσο πως χρειάστηκε πολύ πείσμα, πένθος, ματαίωση, διάβασμα, αντίδραση και πολλές συνεδρίες για να καταλάβω πως δεν είμαι εγώ το λάθος αλλά ο κόσμος που δεν αγαπάει τους διαφορετικούς.

Δεν τα γράφω όλα αυτά για να αγανακτήσετε με αυτούς τους γονείς και εκείνους τους εκπαιδευτικούς. Πριν πετάξουμε την πέτρα ας αναλογιστούμε πως τελικά όλοι είμαστε συνένοχοι σε αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα, είτε γιατί το ανεχόμαστε είτε γιατί το συντηρούμε. Έχουμε ευθύνη και ίσως να μας εξυπηρετεί ως γονείς και δασκάλους γιατί δεν χρειάζεται να αλλάξουμε εμείς, αλλά τα παιδιά.

Ναι αυτό το εγωκεντρικό, ναρκισσιστικό και κακοποιητικό σύστημα φτιάχνει γιορτούλες και φιέστες για την Αποδοχή του διαφορετικού και το αντιρατσιστικό μήνυμα αλλά μέσα στις τάξεις αναγνωρίζει ως ψυχικά υγιείς μόνο εκείνους τους μαθητές που καταφέρνουν να καθίσουν ακίνητοι στο θρανίο τους για 7 ώρες, ενώ καλλιεργεί πειθήνιους και σε όλα πρόθυμους ανθρώπους χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς θέληση,έκφραση και γνώμη. Αυτός ο ευνουχισμός επισφραγίζεται μέσα στο άβατο της ελληνικής οικογένειας

Μέσα σε όλη αυτήν την τάξη και την ασφάλεια που μυρίζει φορμόλη, όσοι έχουν αυτιά θα ακούσουν τη βουβή κραυγή αυτής της γενιάς παιδιών που κραυγάζει:

ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΥΠΕΡΟΧΑ ΖΩΝΤΑΝΟ ΠΛΑΣΜΑ!!!!!!!!!!!!!!!

Ένας Καλλιτέχνης για κάθε σχολείο (πρόταση για τον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία

Βρέθηκα στο δίλημμα. Θα είχε νόημα να κατατεθεί μια  πρόταση σχετικά με την Καλλιτεχνική Παιδεία στον Εθνικό Διάλογο για την Εκπαίδευση; Ή θα ήταν τελικά πιο "σοφό" να  ακολουθηθεί η γραμμή που είχαν ορίσει τα συνδικαλιστικά όργανα, δηλαδή η αποχή;

Μέχρι και λίγες ημέρες πριν τελειώσει ο Μάρτιος, εάν έκανες μια μικρή περιήγηση στην πλατφόρμα, θα έβλεπες την απουσία προτάσεων που αφορούν  στην Καλλιτεχνική Παιδεία και τον Καλλιτέχνη Παιδαγωγό.Θα έβλεπες προτάσεις σχεδόν για τα πάντα. Μέχρι και πρόταση που αφορά τις άδειες των συνδικαλιστών εκπαιδευτικών. Για την Τέχνη στο Σχολείο όμως δεν θα έβλεπες. Ίσως κάποιες σκόρπιες γενικολογίες μόνο.

Θορυβήθηκα. Όπως επίσης θορυβήθηκα και από την απουσία των Καλλιτεχνών και Παιδαγωγών Τέχνης από την Επιτροπή. Γιατί να χρειάζονται τόσοι άνθρωποι της ψυχικής υγείας,   αλλά να μην χρειάζεται ο Καλλιτέχνης, ο Δημιουργός Πολιτισμού, εκείνος που παράγει "φως", εκείνος που κατέχει τις αρχέγονες δυνάμεις που έκαναν τον άνθρωπο να ξεχωρίσει από τα άλλα θηλαστικά, εκείνος που στα αρχαία χρόνια μας  χάρισε τους λόγους για τους οποίους  αισθανόμαστε εθνικά υπερήφανοι;
Όποιος είναι μέσα στην εκπαίδευση θα έχει αντιληφθεί πως επικρατεί τα τελευταία χρόνια μια τάση για περιορισμό και απαξίωση της Καλλιτεχνικής Παιδείας, όχι μόνο στην Ελλάδα,αλλά και σε εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών που ωστόσο "φιγουράρουν" ως τα  ιδανικά. Για παράδειγμα το Βρετανικό .
Γι αυτούς τους λόγους λοιπόν αποφάσισα να γράψω αυτό το κείμενο.
Δεν ξέρω εάν η Αποχή ως θέση και ως διαμαρτυρία , έχει νόημα σε μια εποχή που λιγοστεύουν όλο και περισσότερο οι ευκαιρίες για πραγματική και ουσιαστική  Έκφραση και Λόγο.
Η αποχή, η θυμωμένη ενίοτε, ως θέση και αντίδραση ίσως να μην είναι ο κατάλληλος τρόπος διεκδίκησης τώρα πια.
Ίσως τελικά να ήταν περισσότερο από απαραίτητο να  εξηγήσουμε τα αυτονόητα σε μια Υπουργική πλατφόρμα. Τι θα βγει από όλο αυτό; Ίσως τίποτε. Ίσως τελικά να αποδειχθεί πως οι συνδικαλιστές είχαν δίκιο και πως πρόκειται για μια απάτη. Ίσως, τελικά να λάβουν υπόψη κάποιες προτάσεις ή τα κείμενα αυτά να λειτουργήσουν ως ερέθισμα για άλλες ιδέες.
Ακόμα όμως και το πιο αρνητικό σενάριο να προκύψει,θεωρώ πως είναι θετικό και σημαντικό να υπάρχει στη "δημόσια θέα" ένα κείμενο στο οπoίο αναφέρονται κάποιες παιδαγωγικές κατευθύνσεις που ενισχύουν τον ρόλο του Καλλιτέχνη στα σχολεία

Έτσι λοιπόν μοιράστηκα την ιδέα με την ομάδα του ΔΙΚΤΥΟΥ ΤΕΧΝΗΣ και ΔΡΑΣΗΣ και συμφώνησαν να κατατεθεί, αφού έγιναν αλλαγές και παρεμβάσεις όπου χρειαζόταν.

Την πρόταση θα την βρείτε σε αυτό το λινκ: http://dialogos.minedu.gov.gr/?tag=reggio-emilia-schools

...................................................................................................................................................................

Πρόταση της ομάδας εκπαιδευτικών /καλλιτεχνών:

ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια)

για τον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία.

ΕΝΑΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΣΧΟΛΕΙΟ

Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό που ξεκίνησε από το Υπουργείο Παιδείας μια πρωτοβουλία σαν και αυτή, δηλαδή να καταγραφούν προτάσεις εμπλεκομένων στην εκπαίδευση. Ωστόσο είναι προφανές πως εάν δεν προσφερθεί η ανάλογη οικονομική ενίσχυση σε διορισμούς και σε υποδομές, πως οι προτάσεις αυτές θα λειτουργήσουν ως ημίμετρα.

Η δική μας πρόταση έχει να κάνει με την αναβάθμιση του ρόλου του Καλλιτέχνη Παιδαγωγού καθώς είναι μια ενεργή ομάδα που υπάρχει στο σχολείο αλλά δεν έχει αξιοποιηθεί όπως πρέπει. Η υποτίμηση που δέχεται η Καλλιτεχνική Παιδεία εκφράζεται ακόμα και στην ίδια την πρωτοβουλία του Εθνικού Διαλόγου, καθώς όπως διαπιστώνουμε, απουσιάζουν οι Καλλιτέχνες Παιδαγωγοί και γενικά οι άνθρωποι της Δημιουργικότητας από τα μέλη της Επιτροπής. Επίσης είναι παράδοξο, σε μια χώρα της οποίας η εθνική της υπερηφάνεια στηρίζεται στην πολιτιστική της κληρονομιά, να μην υπάρχει ανεξάρτητο γραφείο Καλλιτεχνικής Παιδείας στην Κεντρική Υπηρεσία, όπως υπάρχει για παράδειγμα για τον αθλητισμό.

Γιατί συμβαίνει αυτή η υποτίμηση της Τέχνης και του Καλλιτέχνη στην ελληνική εκπαίδευση; Πολλούς λόγους θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε. Από το ένα άκρο, του απροσπέλαστου ελιτιστή των γκαλερί ή των θεάτρων, ο καλλιτέχνης στο σχολείο μετατρέπεται σε έναν κλητήρα-επιστάτη γενικών καθηκόντων ή διεκπεραιωτή θεατρικών κατασκευών και άλλων. Γίνεται ο δευτερεύων και ο συμπληρωματικός δάσκαλος σε εκείνους που κάνουν τα “σοβαρά” μαθήματα” όπως η γλώσσα και τα μαθηματικά. Η συνεχής συρρίκνωση και η απαξίωση της καλλιτεχνικής παιδείας αποδεικνύει πως καμία εκπαιδευτική ηγεσία που πέρασε από αυτή τη χώρα μέχρι στιγμής, δεν είχε λάβει υπόψη της τις γνωστικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες των παιδιών, καθώς και τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους όπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει η Δημιουργικότητα. Και από ότι φαίνεται δεν είναι μια τάση που επικρατεί μόνο στην Ελλάδα, αφού διακρίνουμε το παράδοξο αυτό να επικρατεί διεθνώς. Πως αλλιώς μπορεί να ερμηνευτεί το γεγονός πως απουσιάζει το παιδαγωγικά αναγνωρισμένο αυτό εργαλείο της Δημιουργικότητας, από τις μετρήσεις φορέων όπως ο ΟΟΣΑ;

Γιατί είναι σημαντική η Καλλιτεχνική Παιδεία στην ολόπλευρη ανάπτυξη τους παιδιού και του εφήβου;

Συνήθως εννοούνται ως Καλλιτεχνική Παιδεία κάποιες αόριστες κατευθύνσεις όπως: η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας, της φαντασίας και η αναγνώριση της αξίας των έργων τέχνης. Αυτές είναι σπουδαίες κατευθύνσεις αλλά δεν είναι οι μόνοι λόγοι που χρειαζόμαστε την Τέχνη και ειδικά τον Καλλιτέχνη Παιδαγωγό στο Σχολείο.

H Καλλιτεχνική Παιδεία (Εικαστική, Θεατρική, Μουσική Αγωγή) είναι η εκπαίδευση που συντελείται μέσω της εμπειρίας, της δοκιμής και της δημιουργικής διαδικασίας. Προσφέρει εναύσματα σκέψης και διακίνησης συναισθημάτων, που ίσως δεν μπορούν να αναδυθούν με τέτοια ένταση μέσα από άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Οι τέχνες συνδέονται με την ανάπτυξη της κριτικής και αναλυτικής σκέψης, την αυτοεπίγνωση, την αυτοπεποίθηση, την αυτοπειθαρχία, την απόκτηση κινήτρων μάθησης και υψηλών επιπέδων ενσυναίσθησης και ανεκτικότητας προς τους άλλους. Συμβάλουν πέρα από την κριτική προσέγγιση κάποιων θεμάτων, στην ανάπτυξη οριζοντίων ικανοτήτων, όπως είναι οι ικανότητες για κατανόηση πολύπλοκων ή αμφιλεγόμενων καταστάσεων, ανακάλυψη και διασύνδεση των επιμέρους στοιχείων των πληροφοριών, σύλληψη εναλλακτικών λύσεων, ενσυναίσθηση των διαφορών, αναγνώριση της πολιτισμικής ποικιλότητας, διαμόρφωση αισθητικών κριτηρίων και κατανόηση του πολιτισμικού πλούτου (Κόκκος, 2011).

Πως θα γίνει ωστόσο η αναβάθμιση της Καλλιτεχνικής Παιδείας; Με Νέα Α.Π.Σ.; Με επιμορφώσεις; Με περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο; Πιστεύουμε πως αυτά δεν αρκούν.

Η πρόταση μας είναι η εξής: όπως υπάρχει ο θεσμός του Διευθυντή, του Υποδιευθυντή, του διαχειριστή της ιστοσελίδας, κτλ χρειάζεται να δημιουργηθεί μια διακριτή θέση ευθύνης για τον Καλλιτέχνη Εκπαιδευτικό. Για ποιους λόγους;

1. Γιατί λόγω της κατάρτισής τους οι καλλιτέχνες μπορούν να προτείνουν νέους τρόπους διδασκαλίας μέσα από την Τέχνη και τη Δημιουργικότητα (Edwards and all,2006).
2. Γιατί μέσα από την ιδιοσυγκρασία τους μπορούν να μας βοηθήσουν να εκτιμήσουμε την αποκλίνουσα-δημιουργική σκέψη των παιδιών, τη νοητική δηλαδή ικανότητα με την οποία η εξέταση και η επεξεργασία των δεδομένων του προβλήματος γίνεται με έναν πιο ελεύθερο τρόπο που του επιτρέπει νέους και ανορθόδοξους συνδυασμούς, με σκοπό την εύρεση μεγάλου αριθμού πρωτότυπων ιδεών και πιθανών λύσεων». (Παρασκευόπουλος Ι., 2004). Ωστόσο στο ελληνικό σχολείο επικρατεί μια συντηρητική τάση στιγματισμού των παιδιών εκείνων που διαθέτουν την “ανορθόδοξη” σκέψη. Αντίθετα,το υπερκινητικό παιδί παύει να έχει τα χαρακτηριστικά του “διαταραγμένου” σε ένα περιβάλλον που του επιτρέπει να πειραματιστεί με τα υλικά και τον χώρο, να κινηθεί, να χορέψει, να ζωγραφίσει, να αγγίξει κ.α. Ένα τέτοιο “διαταραγμένο υπερκινητικό και στιγματισμένο” παιδί σύμφωνα με την μαρτυρία της, ήταν η ταλαντούχα χορογράφος Τζίλιαν Λιν και συνεργάτιδα-χορογράφος του Άντριου Λόιντ Γουέμπερ στις όπερες: Cats και Phantom Of The Opera . (Γαρυφαλάκη, 2013). Ένας Καλλιτέχνης στο σχολείο μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή αυτής της νοοτροπίας του στιγματισμού των δημιουργικών παιδιών.
3. Οι Καλλιτέχνες χρειάζονται στα σχολεία για να ενδυναμωθεί η “Πολλαπλή Νοημοσύνη” και όχι μόνο της Γλωσσικής και της Μαθηματικής που υποστηρίζει το ελληνικό σύστημα. Η θεωρία αυτή του Howard Gardner μιλάει για 9 συνολικά τρόπους που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο και αναπτύσσονται γνωστικά. Ο γλωσσικός και μαθηματικός είναι δυο από αυτούς. Τι γίνεται με τους άλλους 7; Η απάντηση είναι εύκολη. Όποιος δεν είναι καλός στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά είναι “Ανεπαρκής”. Οι εικαστικοί ανήκουν στην Παραστατική αντίληψη, οι μουσικοί στη Μουσική, οι χορευτές και οι αθλητικοί άνθρωποι στη Μουσικοκινητική, κ.λ.π. (Gardner, 2011).
4. Οι Καλλιτέχνες είναι καλλιτέχνες γιατί έχουν συνήθως στο βιογραφικό τους κάποια πολιτιστική δράση, ανάλογα με την ειδικότητά τους. Ένας Καλλιτέχνης που αναγνωρίζεται με αυτόν τον τίτλο (και την ουσία του τίτλου) μπορεί να εφαρμόσει πρακτικές, να οργανώσει με επαγγελματικό τρόπο καλλιτεχνικά project, να επικοινωνήσει με θεσμούς γι αυτά, να τα υποστηρίξει με θεωρητική αναφορά και να τα συνδέσει με την κοινότητα. Γιατί αυτό κάνουν οι καλλιτέχνες στα μουσεία, στις γκαλερί, στις μουσικές σκηνές, στα θέατρα κ.α. Γιατί να μην το κάνουν και στο σχολείο;. Ένας καλλιτέχνης μπορεί να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία και να δημιουργήσει έναν πυρήνα πολιτισμού, μέσα από την αλληλεπίδραση με καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες, με φορείς, ανθρωπιστικές οργανώσεις, κινήσεις, προγράμματα κ.α. Αυτό είναι ένας τρόπος για να γίνει πραγματικότητα η ιδέα του «σχολείου της κοινότητας» που πολύ συχνά ακούμε τα τελευταία χρόνια.
5. Σε μια εποχή που το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει χαρακτηριστεί ως συντηρητικό, χρειαζόμαστε μια παιδεία που έχει την πρόθεση να ωθήσει τους νέους ανθρώπους να κατανοήσουν τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν και να συνεισφέρουν σε αυτόν. Θα πρέπει να τους προσφέρει ευκαιρίες ώστε να διερευνήσουν τις δικές τους αξίες και τις αξίες των άλλων. Οι καλλιτέχνες κατά κανόνα ασχολούνται με τέτοια πράγματα: με την αξιολόγηση και την επαναξιολόγηση του περιβάλλοντος κόσμου (Robinson,1999). Η εκπαίδευση πρέπει να θεωρείται ένα πολιτιστικό πολιτισμικό γεγονός όπου τα μέλη της, χρησιμοποιούν τους τρόπους εκείνους που θα καταφέρουν να “εξανθρωπίσουν” τον κόσμο (Freire,1977). Ένας από αυτούς είναι η Τέχνη.
6. Ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου επικρατεί ο φόβος της ανόδου της ρατσιστικής ρητορικής που περιθωριοποιεί το διαφορετικό, οι τέχνες μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση και αποδοχή των πολιτισμικών αλλαγών και διαφορών. Σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, οι τέχνες είναι σημαντικές για δύο λόγους: α) Η πρακτική και η εγνωσμένη απόλαυση των τεχνών εμπλέκουν την παρατήρηση, την ανάλυση και την αξιολόγηση της προσωπικής και της κοινωνικής εμπειρίας. β) Γιατί το καλλιτεχνικό προϊόν (όταν δημιουργείται αλλά και όταν μελετάται) είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής παράδοσης και των στοιχείων αυτών που τα παιδιά προσπαθούν να κατανοήσουν (Robinson,1999). Ιδιαίτερα για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας με την αθρόα εισροή και πιθανή μόνιμη εγκατάσταση προσφύγων και οικονομικών μεταναστών είναι επείγον να βρούμε κοινό τόπο και τρόπο για να γίνει ομαλά η ένταξη των παιδιών αυτών στο ελληνικό σχολείο και να βοηθήσουμε τους μαθητές μας, να αποδεχθούν τους νέους συμπολίτες τους.

Και τέλος,

7. Ο Καλλιτέχνης δεν έγινε καλλιτέχνης επειδή σπούδασε μια τέχνη ή μία επιστήμη, όπως κάποιος σπουδάζει μαθηματικά για να γίνει μαθηματικός ή παιδαγωγικά για να γίνει δάσκαλος. Η Τέχνη (του) είναι η ταυτότητά του. Είναι η ουσία της ύπαρξής του. Είναι ο τρόπος που λειτουργεί ο εγκέφαλος του. Είναι φύσει και θέσει καλλιτέχνης .

Ο Καλλιτέχνης διαφέρει από τους άλλους ανθρώπους στο σημείο ότι διαθέτει τις τεχνικές γνώσεις, τις ικανότητες και τη συναισθηματική εμπλοκή με το έργο του για να παρουσιάσει:

« ..τα ωμά, τα αηδιαστικά τα διεστραμμένα ή τα αδιάφορα, τα απόκρυφα- ένστικτα-επιθυμίες και φαντασιώσεις του εσωτερικού ανθρώπου, με έναν όμορφο και αποδεκτό τρόπο, αφαιρώντας από αυτά την ντροπή. Μεταφράζει με σύμβολα τις ντροπιαστικές φαντασιώσεις μας, σε κάτι εκλεπτυσμένο, διανοητικό και απολαυστικό. Ο καλλιτέχνης-ποιητής δημιουργεί κάτι που λατρεύουμε και θαυμάζουμε και μέσα από την επαφή μας με ένα έργο τέχνης προσεγγίζουμε τις δικές μας φαντασιώσεις και επιθυμίες χωρίς ντροπή» (Freud, 2006)

Και αυτές οι “μυστικές” ικανότητες που διαθέτει ο Καλλιτέχνης, είναι ένας ισχυρός λόγος για να υπάρχει στο σχολείο σε ένα κεντρικό θεσμικό ρόλο.

Υπάρχουν στην παιδαγωγική ιστορία σχολεία που υιοθέτησαν την ιδέα “Ένας καλλιτέχνης σε κάθε σχολείο;”

Ένα από τα πιο γνωστά εκπαιδευτικά μοντέλα στην Προσχολική και Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και το μακροβιότερο όλων, είναι αυτό των σχολείων της Reggiο Emilia. Τα σχολεία αυτά έκαναν πράξη το Δημοκρατικό Σχολείο του Dewey και στηριζόμενα πάνω στη Θεωρία του Vygotsky για τη Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης, ενθαρρύνουν το σεβασμό στην Πολλαπλή Νοημοσύνη των παιδιών όπως την όρισε ο Η. Gardner. Το ενδιαφέρον του μοντέλου αυτού σχολείων, συνίσταται στο ότι στον πυρήνα της εκπαίδευσης έχουν τον Καλλιτέχνη Παιδαγωγό ως συντονιστή, εμψυχωτή, όχι μόνο των παιδιών αλλά των εκπαιδευτικών και των γονέων. Αυτός συντονίζει το Ατελιέ, στο οποίο δεν γίνεται απλά το μάθημα της δημιουργικής απασχόλησης αλλά λειτουργεί ως “το συμβουλευτικό γραφείο” όπου υποδεικνύονται εκπαιδευτικές πρακτικές που να ταιριάζουν στους τρόπους που αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο και τη γνώση. (Edwards and all, 2006 ).

Η ιδέα αυτών των σχολείων εφαρμόστηκε στην Προσχολική και την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά θεωρούμε πως μπορεί να βρει εφαρμογές και στη Δευτεροβάθμια. Και σίγουρα είναι επείγουσα η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας σε ένα Γυμνάσιο και- ιδιαίτερα- Λύκειο όπου κάθε προσωπική έκφραση και δημιουργική ενέργεια έχει θυσιαστεί στο βωμό της επιτυχίας των Πανελλήνιων εξετάσεων.

Ποιος είναι ο ρόλος ενός Υπεύθυνου Καλλιτέχνη εκπαιδευτικού;

• Να προτείνει, να συντονίζει, να εμψυχώνει, να συμβουλεύει, να οργανώνει, να παρεμβαίνει στα πεδία που ήδη έχουν αναφερθεί.

Ποιος μπορεί να γίνει Υπεύθυνος Καλλιτέχνης εκπαιδευτικός;

Η δική μας πρόταση προεκτείνει την ιδέα του Ατελιερίστα των σχολείων του Reggiο Emilia, θέλοντας να δημιουργηθεί έναν ουσιαστικός και θεσμοθετημένος χώρος σε όλους τους Καλλιτέχνες που υπάρχουν στο ελληνικό σχολείο. Ο Καλλιτέχνης του σχολείου θα είναι κατά προτεραιότητα κάποιος εκπαιδευτικός καλλιτεχνικής ειδικότητας δηλαδή Εικαστικός, Μουσικός, Θεατρολόγος και εφόσον δεν μπορεί να καλυφθεί η θέση από έναν τέτοιο συνάδελφο (είτε γιατί δεν υπάρχει τέτοιος εκπαιδευτικός είτε γιατί δεν το επιθυμεί), θα ανατίθεται σε κάποιον εκπαιδευτικό με καλλιτεχνικές σπουδές ή με αποδειγμένη καλλιτεχνική δραστηριότητα και βάση βιογραφικού. Μπορεί να είναι π.χ. ένας εκπαιδευτικός θετικών μαθημάτων αλλά να έχει αναγνωρισμένη δραστηριότητα ως Κινηματογραφιστής, φωτογράφος, χορογράφος, σκηνοθέτης, συγγραφέας, κ.α.

Είναι σημαντικό να έχει “επαγγελματική” ή έστω αναγνωρισμένη δραστηριότητα σε κάποιο είδος τέχνης, για το λόγο ότι το ζητούμενο είναι να μεταφέρει την εμπειρία του στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζονται οι Τέχνες, στο σχολείο. Η γνώμη μας είναι πως πρέπει να είναι διακριτός ο ρόλος της ερασιτεχνικής ενασχόλησης, από τη βιωματική και αφοσιωμένη σχέση ενός ατόμου με την Τέχνη.

Εδώ χρειάζεται να τονίσουμε πως το έργο της θέσης αυτής δεν θα έχει να κάνει με τη διδακτική της Τέχνης καθώς οι μόνοι αρμόδιοι και παιδαγωγικά καταρτισμένοι γι αυτό, είναι οι εκπαιδευτικοί των ανάλογων ειδικοτήτων. Θεωρούμε πως είναι κατανοητή η αντίληψη πως, όσο και αν κανείς αγαπάει την Τέχνη, δεν μπορεί η αγάπη του αυτή να υποκαταστήσει τη βιωματική και επιστημονική κατάρτιση των ειδικευμένων παιδαγωγών τέχνης.

Ο Καλλιτέχνης του σχολείου θα έχει την ευθύνη στα εξής:

• Να ενημερώνει το Διευθυντή και το Σύλλογο διδασκόντων για σχετικές επιμορφώσεις, όπως αυτές παρέχονται από θεσμούς όπως η Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων, το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, το Δίκτυο Τέχνης και Δράσης κ.α.
• Να προσκαλεί ομάδες καλλιτεχνών, βιωματικού, ανθρωπιστικού πεδίου και να διοργανώνει δράσεις-εργαστήρια και άλλα για τους μαθητές και επιμορφώσεις για τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς
• Να συντονίζει και να εμψυχώνει δημιουργικές ομάδες και να διευκολύνει την έκφραση των μελών της σχολικής κοινότητας.
• Να συνδέει το σχολείο με πολιτιστικές δράσεις, με μουσεία, θεσμούς, πανεπιστήμια, ερευνητικά προγράμματα, ομάδες, οργανώσεις κ.α. που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
• Να διευκολύνει στο έργο τους, τους εκπαιδευτικούς καλλιτεχνικών ειδικοτήτων.

κ.α

Συμβολή του κράτους στο Θεσμό του Καλλιτέχνη

Θεωρούμε πως αυτό το ανθρώπινο δυναμικό, ήδη υπάρχει στο ελληνικό σχολείο και είναι εκείνο που κάνει τη διαφορά: ό,τι ευφάνταστο και δημιουργικό συμβαίνει σε αυτό το παρωχημένο σε πολλά θέματα και «στεγνό» εκπαιδευτικό σύστημα, γίνεται από αυτά τα άτομα, που χωρίς να έχουν να κερδίσουν χρήματα ή αναγνώριση -πάρα μόνο αυτή των μελών της σχολικής κοινότητας- είναι παρόντα, ενεργά και πρόθυμα, συχνά με προσωπικό κόστος, να δώσουν λίγο “φως” στο σχολείο. Ωστόσο η θεσμική αναγνώρισή τους θα σήμαινε τη διαθεσιμότητά τους για περισσότερες δράσεις και την υποστήριξή τους, ώστε να κάνουν περισσότερα και με τρόπους που θα μπορούσαν να διαχυθούν στη μεγάλη κοινότητα και να δημιουργήσουν μια νέα διακριτή εκπαιδευτική κουλτούρα.

Ωράριο: Ως ελάχιστη βοήθεια θα μπορούσε ο Καλλιτέχνης του σχολείου να διευκολυνθεί ως προς το ωράριό του με κάποιες ώρες απαλλαγής από το διδακτικό ωράριο για να εργαστεί πάνω στην οργάνωση δραστηριοτήτων που έχουν προαναφερθεί. Μέχρι τώρα υπάρχει ο χρόνος για αυτή μόνο με την υπερωριακή- και τελευταία ούτε καν αμειβόμενη- απασχόλησή του.

Ατελιέ: Θα ήταν σημαντικό να παρέχεται στον Καλλιτέχνη του σχολείου ένας «πολυχώρος» ειδικά διαμορφωμένος για να διευκολύνει διάφορες καλλιτεχνικές δράσεις και επιμορφώσεις..

Συντονιστικό όργανο/ γραφείο: Ιδανικά θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα σχετικό συντονιστικό όργανο στη Κ.Υ. που θα συντονίζει και θα ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός Πανελλήνιου Δικτύου Καλλιτεχνών Παιδαγωγών στα σχολεία.

Λίγα λόγια για το ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ και ΔΡΑΣΗΣ (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια)

Πρόκειται για μια νέα ομάδα εκπαιδευτικών, καλλιτεχνών, γονέων και μαθητών που ως απώτερο στόχο έχουν να συνδέσουν το σχολείο με την κοινότητα και τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες, με σκοπό τη διάχυση μιας νέας περισσότερο ανθρωποκεντρικής εκπαίδευσης. Διοργανώνουν επιμορφώσεις, δράσεις και project Τέχνης στο σχολείο και εκτός αυτού. Η ομάδα δραστηριοποιείται σε ευπαθείς ομάδες όπως πρόσφυγες, φυλακισμένους, χρόνια ασθενείς, κ.α. προσφέροντάς τους τη δυνατότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης. Περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την σελίδα: http://balloonartpeople.blogspot.gr/p/blog-page_5.html

Η σύνταξη του κειμένου έγινε από την Ελένη Καραγιάννη (εικαστικό -εκπαιδευτικό εικαστικής αγωγής) και ιδρυτικό μέλος του Δικτύου και η επιμέλεια κειμένου από την Λιλή Παπασπυροπούλου (γαλλικής φιλολογίας)

Βιβλιογραφία:

-C. Edwards, L.Gandini, G. Forman (2006), Reggio Emilia: Oι χίλιες γλώσσες των παιδιών προσχολικής ηλικίας, Αθήνα, Πατάκης.

-S.Freud, (2006) Tέχνη και Ψυχανάλυση, Αθήνα, Κοροντζής.

-P. Freire (1977 ) Η αγωγή του καταπιεζόμενου, Αθήνα, Κέδρος-Ράππα.

-H.Gardner, ( 2011 ), Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences, N.York, Basic Books

-S.K.Robinson, (1999), Οι Τέχνες στα σχολεία, Αθήνα, Καστανιώτης.

-Ε.Γαρυφαλάκη (2013), Πολλαπλή Νοημοσύνη, Αθήνα, Διόπτρα.

-Α.Κόκκος (2011), Εκπαίδευση μέσα από τις Τέχνες, Αθήνα, Μεταίχμιο

-Παρασκευόπουλος, Ι. Ν. (2004), Δημιουργική Σκέψη στο Σχολείο και στην Οικογένεια, Αθήνα, ΥΠΠΕΘ.

@Jan Ung - Twyford School (1978)