Οι καταλήψεις, οι προκαλύψεις και οι προκαταλήψεις των Εξαρχείων

Το προσφυγικό θα μπορέσεις να το κατανοήσεις μόνο μέσα από την σχέση σου με τις κοινότητες των προσφύγων. Όχι σαν επισκέπτης. Ως κομμάτι της κοινότητας. Ακόμα κι έτσι θα πρέπει να είσαι προσεκτικός μήπως παρασυρθείς από στερεότυπα και μήπως προβάλεις πάνω τους δικά σου συναισθήματα και προσδοκίες. Πρέπει να είσαι συνεχώς σε εγρήγορση ώστε να αντιλαμβάνεσαι πως ότι δηλώνει αριστερό ή ανθρωπιστικό, δεν σημαίνει ότι είναι κιόλας. Κάθε τι που συμβαίνει σε αυτόν τον μηχανισμό που λέγεται προσφυγικό θα πρέπει να το αξιολογείς με ενα μοναδικό ερώτημα κάθε φορά στο μυαλό σου: Τι όφελος και τι συνέπειες θα έχει στη ζωή του ο πρόσφυγας από όλο αυτό;

Δύσκολα ερωτήματα αυτά. Από εκείνα που δεν απαντιούνται με ένα ναι ή με ένα όχι.

Έτσι είναι και ότι αφορά στο θέμα των καταλήψεων και στην σύνδεσή τους με το προσφυγικό.

Όι καταλήψεις είναι μια ιδέα που υπάρχει σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Η χρήση των εγκαταλελειμμένων κτιρίων με στόχο να υπηρετήσουν τις ανάγκες της κοινότητας είναι διαδεδομένη και είναι πραγματικά ωφέλιμη. Η ιδέα αυτή σαφώς και είναι πολιτικοποιημένη και σαφώς και έχει αριστερό πρόσημο. Θέλουμε να έχουμε καταλήψεις στα αστικά κέντρα που να λειτουργούν ως κέντρα ιδεών, ανταλλαγής απόψεων,περιβαλλοντικής δράσης, καλλιτεχνικής δημιουργίας και καινοτομίας, προσιτοί χώροι ψυχαγωγίας, ακόμα και εκπαίδευσης για άτομα της κοινότητας.

Στην Ελλάδα όμως η γνώμη μου είναι πως δεν λειτουργούν ακριβώς έτσι οι καταλήψεις .

Το πολιτικοποιημένο έχει μεταστραφεί σε ένα κλειστό σύστημα, σε μια βιτρίνα πεπραγμένων διάφορων παρατάξεων και κομματικών ή ιδεολογικών χώρων. Είναι μόλις τα τελευταία χρόνια που μια πιο “καθαρή” ιδεολογικά διάσταση της ιδέας της κατάληψης αστικών χώρων, στην πιο “ευρωπαϊκή της εικόνα έχει αρχίσει να διαφαίνεται στο κέντρο της Αθήνας, όπου διάφοροι χώροι (πχ το Communitism στον Κεραμεικό), λειτουργούν συχνά ακόμα και με την συγκατάθεση των ιδιοκτητών, ως πολυχώροι τέχνης, εκπαίδευσης, υποστήριξης και ψυχαγωγίας για όλους, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή, σεξουαλική ταυτότητα ή κομματική τοποθέτηση. Τέτοιοι χώροι είναι η απόδειξη πως τελικά μπορούν να υπάρξουν καταλήψεις αλληλεγγύης χωρίς εναν ριζοσπαστικοποιημένο χαρακτήρα.

Η δική μου εμπειρία από καταλήψεις και με κάποιες ομάδες που σχετίζονταν με καταλήψεις, συνέβη κάπου το 2015 τότε που έψαχνα όπως πολλοί άλλοι, τρόπους για να βοηθήσω τις εκατοντάδες των προσφύγων που βρίσκονταν τότε στην πόλη μου και ζητούσαν υποστήριξη. Σε αυτές τις λίγες εμπειρίες διαπίστωσα πως σε αυτό τον χώρο υπήρχαν νέοι κυρίως άνθρωποι που με ειλικρίνεια, πάθος και κατάθεση ψυχής διευκόλυναν τη ζωή αυτών των κατατρεγμένων ανθρώπων.

Υπήρξαν ωστόσο συγκεκριμένοι λόγοι που δεν μπορούσαν να με κάνουν να μείνω και να συνεργαστώ με αυτούς τους χώρους. Μα ούτε και οι “χώροι” αυτοί επιθυμούσαν συνεργασία με ανθρώπους σαν κι έμενα. Βλέπεις η προηγούμενη μακροχρόνια ενασχόλησή μου σε θεσμικό επίπεδο με το θέμα της συμπερίληψης και της διαπολιτισμικής κουλτούρας, έκαναν το μυαλό μου να “κλωτσάει” σε πολλά που συνέβαιναν εκεί. Δεν θ` αναφέρω εκείνες τις φήμες περί βιασμών, διακίνησης ανθρώπων, κατάχρηση υλικών και χρημάτων γιατί δεν είδα κάτι από αυτά με τα μάτια μου.

Αρχικά δεν μπόρεσα να κατανοήσω και να ανεχθώ τον πολιτικοποιημένο και παραταξιακό χαρακτήρα αυτών των καταλήψεων. Δεν μπόρεσα να κατανοήσω γιατί πρέπει να υπάρχουν αφίσες από την τάδε παράταξη ή την τάδε οργάνωση στην είσοδο της κατάληψης και δεν κατάλαβα γιατί θα έπρεπε να δίνω τα στοιχεία μου κάθε φορά σε νεαρά κορίτσια και αγόρια που έκαναν πόρτα ώστε να μου επιτρέψουν να μπω για να κάνω μάθημα στα παιδιά. Δεν μπορούσα επίσης να διανοηθώ κάτω από ποια λογική ή εξουσιοδότηση “έβγαζαν” σε πορείες κατά της Χρυσής Αυγής , μικρά παιδιά και γυναίκες και τους έδιναν εκείνα τα πλακάτ με τις κρεμάλες και τις κουφάλες, που τα κράτησαν χωρίς να μπορούν να κατανοήσουν τι γράφουν.

Μιλάμε για εκείνα τα χρόνια που ακόμα οι μάχες με την ΧΑ γίνονταν σώμα με σώμα στο δρόμο. Με θύμωνε που ρίσκαραν την ακεραιτότητα των ανθρώπων αυτών, γυναικών και μικρών παιδιών και τους εξέθεταν σε εικόνες βίας από αυτές που έτρεξαν για να σωθούν από τις χώρες τους. Η ΧΑ είναι ο δικός μας πόλεμος. Όχι δικός τους.

Ένας ακόμα λόγος που δεν μπορούσα να δω τον εαυτό μου να συνεργάζεται με εκείνες τις ομάδες είναι η αυτοαναφορικότητά τους και η αρνητική στάση απέναντι σε κάθε άλλη πρωτοβουλία πολιτών που γινόταν εκείνες τις ημέρες. Όσοι δεν ανήκαμε σε εκείνους, πολύ περισσότερο όσοι δηλώναμε πως δεν συμφωνούσαμε με αυτές τις πρακτικές, ήμασταν οι “Μικιατζήδες”. Ακόμα και αν δεν ήμασταν μκο, αλλά αυτοοργανωμενες κινήσεις πολιτών, εκπαιδευτικών ή καλλιτεχνών που αυθόρμητα κατέθεταν το υστέρημά τους και τον χρόνο τους για τις ανάγκες των προσφύγων, περνάγαμε από έναν άτυπο έλεγχο από τους αυτόκλητους προστάτες των ανεπίσημων δομών ή καταλήψεων και τις περισσότερες φορές δεν ήμασταν ευπρόσδεκτοι. Είδαμε πολύ κακοποιητικό λόγο και έπαρση να σημειώνεται εκείνες τις ήμερες κάτω από αναρτήσεις μη κομματικοποιημένων κινήσεων πολιτών.

Αυτή ήταν η εμπειρία μου. Στη συνέχεια άκουσα και άλλα για τις καταλήψεις, αυτή τη φορά από τους ίδιους τους πρόσφυγες .Οι περισσότεροι από τις οικογένειες που εγώ συναναστρέφομαι , η αλήθεια είναι πως δεν επιθυμούν να βρίσκονται σε τέτοιους χώρους. Ξέρω πως δεν “επιτρέπεται” να μιλάμε αρνητικά για τα Εξάρχεια αλλά οι πρόσφυγες γονείς δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να συμμετέχουν σε ότι γίνεται εκεί. Οι λόγοι είναι πολλοί και δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ. Ο ένας ο πιο σημαντικός είναι πως κυκλώματα καπηλεύονται το καθεστώς προστασίας των ανηλίκων προσφύγων και τους χρησιμοποιούν ως βιτρίνα και προκάλυψη σε παραβατικές πράξεις.

Όσο και αν θα φανεί παράξενο αυτό που θα πω, τουλάχιστον από την δική μου εμπειρία, οι πρόσφυγες προτιμούν να μένουν στις δομές ή να είναι κάτω από τη φροντίδα οργανώσεων όπως της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Όσο και αν μας ενοχλεί ή αν δεν συμφωνούμε με τις πολιτικες που ακολουθούν αυτές οι οργανώσεις είναι ο μόνος έγκυρος τρόπος για να λάβουν θεσμική εγκυρη και αξιόπιστη υποστήριξη και βοήθεια κατευθείαν χωρίς μεσάζοντες.

Στο θέμα εάν οι καταλήψεις προσφέρουν πιο ανθρώπινες συνθήκες από ότι οι δομές η απάντηση μου είναι πως κατηγορηματικά δεν ισχύει αυτό. Οι δομές δεν είναι όλες όπως η Μορια και αυτό θα πρέπει να το καταλάβουμε. Ακόμα και η ίδια η Μόρια δεν είναι πάντοτε το κολαστήριο που έχουμε συνηθίσει να προβάλλεται. Ξέρω ότι ο λόγος όσων βρισκόμαστε θεσμικά στους χώρους αυτούς και αυτό που βλέπουμε με τα μάτια μας,“δεν μετράει” όσο των “opinion makers” του προσφυγικού στο διαδίκτυο. Θα πρέπει να κατανοήσετε όμως το πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί μέσα στις δομές. Υπάρχουν οι δομές που έχουν πλέον χαρακτήρα κοινότητας όπου εκεί θα βρουν καθημερινά ιατρική φροντίδα, δικηγόρους για να φτιάχνουν τα χαρτιά τους, ειδικούς συμβούλους για να προετοιμάζονται για τις συνεντεύξεις, κοινωνικές υπηρεσίες, δωρα, παροχες, χορηγίες, εκπαιδευτική μέριμνα, ανθρώπους που καθαρίζουν τους χώρους που χρησιμοποιούνται από τους πρόσφυγες, φορείς που εξασφαλίζουν την μετακίνηση τους, και πολλές πολλές ακόμα υπηρεσίες. Επιπλέον, η ασφάλεια που αισθάνονται αυτοί οι άνθρωποι ως μέλη μιας μεγάλης  κοινότητας που αποτελείται από δικους τους ανθρώπους, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κάποια αυτο-οργανωμενη ομάδα Ελλήνων ακτιβιστών.

Χρειάζονται οι καταλήψεις; Ναι χρειάζονται. Έτσι όπως έχει δομηθεί το προσφυγικό ναι. Για τον πρόσφυγα που θα αποφασίσει να παρακάμψει την τυπική διαδικασία καταγραφής, είτε επειδή δεν την γνωρίζει, είτε γιατί έχει την εντύπωση πως μέσα από τις καταλήψεις θα διευκολυνθεί πιο άμεσα η μετακίνηση του στην Ευρώπη ή για πολλούς ακόμα λόγους, η κατάληψη είναι μια προσωρινή λύση. Οι καταλήψεις όμως με τους θεσμούς είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Κουκουλώνουν τον απροσδιόριστο αριθμό των ανθρώπων που έρχονται στη χώρα και απαλλάσσουν το κράτος από την ευθύνη μερικών ακόμα ψυχών. Είναι ενα ακόμα γρανάζι του συστήματος εκείνου που λέγεται προσφυγικό όπου το μεγαλύτερο μέρος είναι ενα αθέατο παγόβουνο με δράσεις που δεν θα μάθουμε ποτέ. Με λίγα λόγια; Όσο γοητευτικές και αν ακούγονται, οι καταλήψεις διαιωνίζουν την ανάγκη και δεν επιφέρουν καμιά ουσιαστική ή θεσμική αλλαγή στο προσφυγικό.

Ωστόσο το πρόβλημα δεν είναι οι καταλήψεις όσο προβληματική και αν είναι η λειτουργία τους στην Ελλάδα. Το πρόβλημα ξεκινάει από τη στιγμή που κάτω από οποιοδήποτε σχήμα, οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν να είναι εξαρτημένοι από εμάς. Τους έχουμε στερήσει το δικαίωμα να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους. Να περιηγηθούν στην Αθηνά με σκοπό να κατανοήσουν τους τρόπους επιβίωσης. Να ψωνίσουν μόνοι τους τη τροφή τους. Να συνομιλήσουν με ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Χωρίς την επίβλεψη κάποιου προστάτη, να αυτονομηθούν. Να εργαστούν. Να ενταχθούν. Είτε πρόκειται για κέντρο φιλοξενίας, είτε κατάληψη, είτε αστικό διαμέρισμα, από την στιγμή που οι άνθρωποι αυτοί εξαρτώνται από εμάς, έχει καταργηθεί το βασικό δικαίωμα της αυτενέργειας.

Κι εμείς όλοι, εξαγοράζουμε με την φροντίδα μας, την διαχείριση της εικόνας τους. Ότι έκαναν κάποιες “κακές” Μκο, που χρησιμοποίησαν με τα λογότυπά τους την εικόνα του πάσχοντα πρόσφυγα για τους σκοπούς τους , κάτι αντίστοιχο έκαναν και οι αυτοοργανωμενες ομάδες. Τι θα ήταν τα Εξάρχεια χωρίς τους πρόσφυγες; Μήπως τελικά οι πρόσφυγες ξεπλένουν την κακή φήμη των Εξαρχείων , εκείνη που προϋπήρχε και πριν το 2015; Ίσως τελικά οι καταλήψεις να χρειάζονται περισσότερο τους πρόσφυγες από ότι οι πρόσφυγες τις καταλήψεις.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έκανε σε σχεση με τους πρόσφυγες, ότι έκανε πολύ συχνά τα προηγούμενα χρόνια και η κυβέρνηση Τσίπρα. Αυτό που έπρεπε δηλαδή. Στα χρόνια της προηγούμενης κυβέρνησης ωστόσο δεν επικράτησε ο χαρακτηρισμός “σκούπα”. Ονομαζόταν “εκκένωση παράτυπων καταυλισμών”. Συνέβη σε χιλιάδες πρόσφυγες που μετακινήθηκαν από την Ειδομένη, την Ε1, το Ελληνικό, το Πεδίο του Άρεως , την πλατεία Βικτωρίας κ.α. (Η δομή στην οποία υπηρετώ εδώ και 3 χρόνια προέκυψε από την “σκούπα” της Ε1).

Και ορθώς έπραξαν. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να είναι υπό την προστασία του Ελληνικού κράτους και μόνο. (Γιατί βρίσκονται ακόμα υπό την προστασία των ανθρωπιστικών οργανώσεων, είναι μια άλλη συζήτηση).

Αν η κυβέρνηση Σύριζα μετέφερε σε οργανωμένες δομές τους χιλιάδες εκείνους πρόσφυγες και δεν ενοχλήθηκε κάνεις αλλά μας ενόχλησε που μεταφέρθηκαν οι 143, τότε μάλλον εδώ διαπραγματευόμαστε  κάποιο άλλο ερώτημα. Αυτό το ερώτημα αφορά στην ίδια την ιδέα των Εξαρχείων . Όχι την ασφάλεια των προσφύγων.

Θα πρέπει να απελευθερώσουμε το προσφυγικό από μικροπολιτικές ρητορικές και να αρχίσουμε να μιλάμε για την χειραφέτηση αυτών των ανθρώπων.

Η χειραφέτηση τους θα αρχίσει να συμβαίνει όταν όλοι μας αρχίσουμε να τους βλέπουμε ως ανθρώπους που τους αξίζει η ένταξη και όχι η λύπηση μα ούτε και η “περιφρούρηση”. Πως καταφέρνουμε πάντα να αποδομούμε την πραγματική διάσταση των πραγμάτων και να τα υποτιμούμε με λαϊκισμούς και με μικροπολιτικές ρητορικές, είναι άξιο ακαδημαϊκής έρευνας. Όλα τα έχουμε μετασχηματίσει σε μια αρένα χουλιγκανισμών ανάμεσα στα συμφέροντα δυο ομάδων. Για άλλη μια φορά η εικόνα των παιδιών αυτών διασύρθηκε στο διαδίκτυο για τους πολιτικούς σκοπούς μας. Τους βλάπτουμε. Πρεπει να το καταλαβουμε αυτο.

Οι 143 άνθρωποι θα μεταφερθούν σε δομές όπως συνέβαινε μεχρι τωρα.

Κι εμείς όλοι θα πρέπει να “μηδενίσουμε” το μυαλό μας από όλα τα στερεότυπα και τα παράσιτα που μας έχουν επιβάλει. Και θα πρέπει να αρχίσουμε να φωνάζουμε ενωμένοι για τα απλά. Τα κλασικά. Αυτά για τα οποία έχουμε ξεχάσει να μιλάμε τελευταία.

Όπως το να αναλάβει η Ευρώπη την ευθύνη της απέναντι στις ζωές των ανθρωπων αυτων και να ανοίξουν τα σύνορα.

Θα είχε αραγε κάποιο αποτέλεσμα αν όλοι αρχιζαμε να μιλαμε για αυτα τα θεματα;